Kontzertuak

BOS 11


Euskalduna Jauregia.   19:30 h.

Franz Joseph Haydn (1732 – 1809): 70. Sinfonia Re Mariorrean*

I. Vivace con brio
II. Andante: Specie d’un canone in contrapunto doppio
III. MenuelT: Allegretto
IV. Allegro con brio

Ferran Cruixent (b. 1976): Cyborg**

Jean Sibelius (1865 – 1957): 2. sinfonia Re Maiorrean Op. 43

I. Allegretto
II. Tempo Andante, ma rubato
III. Vivacissimo
IV. Finale: Allegro moderato

Leonard Slatkin, zuzendaria

 

* Lehenengo aldiz BOSek
** Estreinaldia Espainian

Dur: 105´(g.g.b)

DATAK

  • 27 otsaila 2020       Euskalduna Jauregia      19:30 h. Sarrerak Erosi
  • 28 otsaila 2020       Euskalduna Jauregia      19:30 h. Sarrerak Erosi

Ezagutu hemen harpidedunak BOS izatea abantaila guztiak

HIZKUNTZEN DOHAINA

Musika-hizkuntzaz ari garenean, musikaren irakaskuntzaren erreformak betiko solfeoari eman dion izen berria aipatzeaz gain, askoz ere sakonagoa den zerbaiti buruz ari gara, obra bakoitzean, konpositore bakoitzean, arte-korronte bakoitzean eta aldi historiko bakoitzean errotuago dagoen zerbaiti buruz. Hau da musika-hizkuntzaren definiziorik hedatuena: «adierazpen artistiko baten bidez komunikatzeko gaitasuna, harmonikoki, melodikoki, erritmikoki eta formalki egituratutako soinuen segida baten bidez». Alegia, hitz asko, zera esateko: musika-hizkuntza da musikaren bidez komunikatzeko gaitasuna. RAE oso lagungarria izaten da horrelakoetan; erakundearen arabera: «hizkuntza da gizakiak hitz egiteko eta besteekin komunikatzeko duen gaitasuna, hizkuntzaren nahiz beste sistema baten bidez» –kasu honetan, musikaren bidez–. Baina, beste adiera batzuetan, talde jakin baten hitz egiteko modu berezia edo pertsona jakin baten estiloa ere izan daitekeela dio. Beraz, musika-hizkuntza da garai jakin bateko kanonak oso bereizgarri eta identifikagarri egiten dituen hori, edo konpositore baten estiloa haren edozein obratan ezagutzeko aukera ematen digun hori. Gaur entzungo dugun kontzertuan hiru hizkuntza guztiz desberdin izango ditugu; deskribatzeko zailak diren arren, primeran seinalatzen dituzte beren egileak eta hiru garai oso desberdinetan kokatzen dira.

Kontzertu honetako lehenengo obra Haydnen 70. sinfonia Re Maiorrean izango da. Esterházako opera-antzoki berriaren eraikuntzaren hasiera ospatzeko konposatu zuen Haydnek –bigarren antzokia zen, edo hirugarrena, txotxongiloen antzokia ere kontatzen badugu–. Esterháza jauregia lorategiz eta iturriz inguratuta dago, Versallesko edo Schönbrunneko estiloan, eta Hungariako Esterházy familiaren boterea eta handikeria erakusteko eraiki zuten. Garai hartan, Haydn familia haren zerbitzura zegoen. Hala, udako bakarleku aspergarrian Esterházy familia entretenituta edukitzeko aitzakia zen konposizioa, baina Joseph Haydnek irrikaz eta energiaz ekin zion lanari. Alabaina, nola dakigu horrela izan zela? Hain zuzen ere, jasota dago oso bakarrik eta triste sentitzen zela jauregian ematen zituen aldietan, Vienako bizitzatik eta bere lagunengandik urrun. Ba, ez dakigu ziur. Agian, ez zen bere gogo-aldartea, sinfoniarekin transmititu nahi zuena baizik, baina horixe da entzuleak obraren hizkuntzaren bidez hautematen duena. Garai klasikoaren ordezkari nagusietako bat izanik, Haydnen musikaren hizkuntzan –baita sinfonia honetan ere–, egiturak trinkoak eta ehunak gardenak dira, gai eta melodiak garbi eta orekatuak, eta harmoniak egonkorrak. Alabaina, hizkuntza klasiko hori ez zen hutsetik sortu. Haydnek urte askoz konposatu zuen, eta, musikaren bidez, bere hizkuntza propioa eraikitzen joan zen, denboran zehar, zenbait etapatatik igarota. Hain zuzen ere, 1779an estreinatutako 70. sinfonia hau Sturm und Drang izeneko etaparen ondoren agertu zen. Etapa horretan, hizkuntza ilun eta nahasiagoa zuen, eta, desagertzen joan zen arren, nolabaiteko kutsu oldarkor eta kartsua utzi zuen Haydnen hizkuntzan. Sinfoniaren tonalitatea ere –Re Maiorra– bat dator obraren hizkuntzarekin. Esan ohi da tonalitateen kolorea ezaguna zela musikaren ingurunean, konpositore guztiek zekitela zer ondorio zuten auditoriumean eta mezuaren tonua piezaren tonalitatearen bidez adierazten zutela. Tonuen sinbologia horretan, Re maior tonalitatea alaia, pozezkoa eta garaipenezkoa da. Sinfonia honen hizkuntzaren ñabardura horiek guztiek, lau mugimenduen tempo bizi, sutsu, dantzari eta kantagarriekin batera, obrari izaera kartsu eta alaia ematen diete, halako moldez non Haydnen musika ederra erraz ezagutuko baitugu.

Emanaldiko bigarren obra aurrekoa baino 230 urte geroago sortu zen; hala, Ferran Cruixent bartzelonarraren konposizioa eta haren cyborg motako hizkuntza ezin dira alderatu Haydnen sinfoniarekin. XX. mendearen amaierak eta XXI. mendearen lehenengo hamarkadek erabateko askatasuna eman diote musikaren adierazpenari, eta hala semantikan nola sintaxian ezarrita zeuden eskemak apurtu dira, analogia onartzen bazait. Egileak erabateko malgutasuna du harmoniak, erritmoak, eskemak, formak eta abar erabiltzeko orduan. Musikak ihes egiten du aurrez emandako egitura orotik, eta adierazpenera eta transmisiora irekitzen da, egilearen, musikariaren eta entzulearen arteko komunikazio-bidea laburtuz. Gizakiek teknologiarekiko duten mendekotasunean eta liluran inspiratuta, bere tetralogia sinfonikoko pieza honetan, Cruixentek gure ziborg-izaerari buruz hausnartzen du: «Adierazten dudana da teknologia bat dagoela, gizakiok sortu duguna, zeina hizkuntza bat den, hizkuntza matematikoa, numerikoa, eta hizkuntza hori giza hizkuntza organikoaren barruan sartzen ari garela. Hori zoragarria da, hori ere komunikazioa delako». Obra horrek erakusten du sortzen ari diren teknologiek bat egin dezaketela orkestra sinfonikoa bezain antolakunde tradizional batekin, hein batean gizakia eta hein batean makina den izakia osatuz, aldi berean teknologikoa eta organikoa den orkestra bat sortuz: orkestra ziborga. Horretarako, sortzaile garaikideak bere garaiarekiko konpromisoa izan behar duela sinetsirik, egileak berak sortu duen zerbait erabili du, hots, cyber-singing delakoa –ziberkantua–, eta toki handia eman dio bere obren hizkuntzan. Ziberkantuan, musikari bakoitzak, bere mugikorrean, konpositoreak sortutako artxibo batzuk jaisten ditu, eta, kantaderatik, erreproduzitu egiten ditu, bere partitura jotzen duen bitartean. «Modu horretan, ziborga sortzen da, barrutik, eta hori interesatzen zait niri». «Gorputzak eta teknologiak gizarte teknologiko berrian duten elkarguneari buruzko pentsamendu filosofikoei jarraikiz, ideia hori musikaren unibertso artistikoan sartzeko modua bilatzen ari naiz […]. Kontzertu-aretoetatik kanpo, gaur egun, musikariek gailu elektroniko berri asko dituzte […], zeinak konpositoreari elkarrekintzarako aukera berriak zabaltzen dizkioten, orain arte ezinezkoa zen maila tekniko konplexuagoan. […] Ziberkantuak elkarrekintzako aukera berri hori definitzen du, komunikazio garbia baita. Konpositoreak berak prestatutako audio-artxibo bat erreproduzitzen du musikariak bere mugikorrarekin. Normalean, gailu elektroniko hori beste eginkizun batzuetarako erabiltzen den arren, honek testuinguru berri batean ezartzen du gailua, konpositorearen eta musikariaren arteko zuzeneko komunikazioa sortuz». Baita entzulearekiko komunikazioa ere, garatzen ari den hizkuntza berri horren bidez.

Gaurko kontzertuko azken lanak hizkuntza ohikoagoak dakarzkigu, gure eleaniztasun musikalean ugariagoak direnak. Jean Sibeliusen 2. sinfoniak XX. mendearen hasierako lurralde ezagunera eramango gaitu. Finlandia olerki sinfonikoaren arrakastaren ondoren konposatu zuen obra horren hizkuntzak –batez ere lehenengo mugimenduan– lehenengoaren berotasuna nolabait mantentzen duela dirudi. Re Maiorrean idatzita dago, Haydnen sinfonia bezala, eta kutsu distiratsu, sutsu eta argitsua du honek ere. Zaila da jakitea tonalitateen eta gogo-aldarteen arteko lotura mental hutsak diren ala ez, baina musikari askok uste dute tonalitate bakoitzak bere izaera duela, nahiz eta tenperamentu berdineko sisteman tonalitate guztiek soinu bera izan beharko luketen, altueran izan ezik. Nolanahi ere, sinfonia honen hizkuntzak, berriz ere, erabakitasuna, adorea, distira eta suhartasuna ditu bereizgarri. Halaber, Sibeliusen hizkuntza oso koherentea da –hori du ezaugarri nagusietako bat–; izan ere, gai nagusiak motibo laburretatik sortzen ditu, musika-zelula txikietatik, zeinak hazten doazen, beren burua eraikitzen eta garatzen duten, eta hasierako egoerara itzultzen diren behin eta berriz, obra osoari kohesioa emateko. Aurreko obrekin gertatzen den moduan, Sibeliusen hizkuntza bere garaiaren araberakoa da: adierazkortasun harmonikoak, orkestraren aberastasunak eta azpian dagoen kutsu malenkoniatsuak erromantizismoan kokatzen dute haren lana, alde batera utzi gabe lurrean eta naturan dituen erro sakonak, zeinak bere ezaugarri diren, testuinguruarenak baino gehiago, eta musikagilearen lana betetzen duten, haren aberria gogorarazten duten paisaiak ñabardura txikien bidez bikain deskribatuz; hala, nazionalismo musikalaren korrontearen barruan txertatzen da Sibeliusen lana.

Ferran Cruixentek, bere lanaz hitz egitean, zera hausnartu zuen: «Makina batek edo ordenagailu kuantiko batek kalkulu ikaragarriak egiteko eta gure historia guztia jakiteko moduko ahalmena lortzen badu, zer desberdintasun egongo da horren eta giza sorkuntzaren artean? Hau da, geure buruari galdetu behar diogu: non dago arima? Arimarik izango du?». Eta nik pentsatzen dut, agian, arima hori musika-hizkuntzaren berezitasun zoragarrian dagoela. Goza ezazue emanaldiaz.

Nora Franco

Leonard Slatkin, zuzendaria

Leonard Slatkin zuzendari ospetsuak bere hamargarren eta azken denboraldia egin zuen 2017/2018an, Detroiteko Orkestra Sinfonikoaren (DSO) musika-zuzendari modura, eta Lyoneko Orkestra Nazionalean (ONL) hasi zen, ohorezko musika-zuzendari modura. Garai berean, bere bigarren liburua argitaratu zuen, Leading Tones: Reflections on Music, Musicians, and the Music Industry, eta epaimahaiko burua izan zen Zuzendari Gazteentzako Besançoneko Nazioarteko Lehiaketan. Zuzendari gonbidatu modura, konpromisoak ditu Saint Louiseko Sinfonikoarekin, AEBetako Orkestra Sinfoniko Nazionalarekin, New Yorkeko Filarmonikoarekin, Poloniako Irrati Nazionalaren Orkestrarekin, Berlingo Orkestra Sinfonikoarekin eta Finlandiako Irratiaren Orkestra Sinfonikoarekin.

Haren ibilaldiko konpromiso berrienen artean, hauek daude: hiru asteko bira Asian zehar, DSO orkestrarekin; AEBetan eta Europan barrena zenbait bira, ONL orkestrarekin; Mozarten omenezko neguko jaialdi bat Detroiten; eta zenbait konpromiso, Saint Louiseko Orkestra Sinfonikoarekin, Koloniako WDR Orkestra Sinfonikoarekin, Milango Verti Orkestrarekin eta Napoliko San Carlo Antzokiko Orkestrarekin. Gainera, epaimahaiko burua eta zuzendaria izan zen 2017ko Pianoko Van Cliburn Nazioarteko Lehiaketan.

Slatkinek 6 Grammy sari eta 33 izendapen jaso ditu. Haren grabaketa berrienen artean, Saint-Saëns, Ravel eta Berlioz musikagileen obrak (ONL orkestrarekin) eta Copland, Rachmaninov, Borzova, McTee eta John Williams musikagileen lanak (DSO orkestrarekin) daude. Gainera, Brahms, Beethoven eta Tchaikovskyren sinfonia osoak grabatu ditu DSOrekin.

Arteen Domina Nazionala jaso zuen, eta Chevalier maila dauka Frantziako Ohorezko Legioan. Austriako ohorezko zilarrezko domina, League of American Orchestras erakundearen Gold Baton saria eta ASCAP 2013 Deems Taylor Aitorpen Bereziko Saria jaso ditu, bere lehen liburuagatik, Conducting Business izenekoa.

Slatkin munduko ia orkestra nagusi guztietan izan da zuzendari. Musika-zuzendari modura, zenbait lanpostu izan ditu New Orleansen, Saint Louisen, Washington DCn, Londresen (BBCSO orkestrarekin) eta Lyonen. Era berean, zuzendari gonbidatu nagusi izan da Pittsburghen, Los Angelesen, Minneapolisen eta Clevelanden.

Info covid

Gertakarien egutegia

Al
As
Az
Og
Or
La
Ig

Erlazionatutako ekitaldiak

Denboraldia 2023-2024
08
Api
2024
>Cámara 07

Cámara 07

Lekua: Euskalduna Jauregia

I

BOSen hari eta perkusio ensemblea

Actea Jiménez, perkusioa
Samuel García, biolina
David García, biolina
Leire Moreno, biola
Diego Val, biolontxeloa
Carolina Bartumeu, biolontxeloa

ARVO PÄRT (1935)

Fratres

DANIEL WOHL (1980)

Exchange

BOSen hari-laukotea

Samuel García, biolina
David García, biolina
Leire Moreno, biola
Carolina Bartumeu, biolontxeloa

ANTON VON WEBERN (1883 – 1945)

Langsamer Satz

II

BOSen hari-seikotea

David García, biolina
Samuel García, biolina
Isabel Aragón, biola
Asier Arabolaza, biola
Diego Val, biolontxeloa
Jaime Puerta, biolontxeloa

JOHANNES BRAHMS (1858 – 1924)

1. Seikotea Si bemol Maiorrean Op. 18

I. Allegro ma non troppo
II. Andante ma moderato
III. Scherzo: Allegro molto
IV. Rondó: Poco allegretto e grazioso

Informazioa eta sarrerak
Denboraldia 2023-2024
11 - 12
Api
2024
>Samy Moussa eta Dvoráken 7. sinfonia

Samy Moussa eta Dvoráken 7. sinfonia

Lekua: Euskalduna Jauregia

Oso ustekabe atsegina izan da azken urteotan Samy Moussaren musika ezagutzea eta ikus-entzuleekin duen konexio onaren lekuko izatea. Bere lana ezagutzen jarraitu ahalko dugu Adrano biolinerako kontzertuaren bidez, Karen Gomyo bikainaren eskutik; gainera, zuzendari-lanetan arituko da Nielsenen musikarekin eta Antonin Dvoráken 7. sinfonía kartsuarekin.

Samy Moussa, zuzendaria
Karen Gomyo, biolina


I

CARL NIELSEN (1865 – 1931)

Helios obertura Op. 17

ANTONIN DVORAK (1841 – 1904)

Erromantza biolin eta orkestrarako fa minorrean Op. 11*

Karen Gomyo, biolina

SAMY MOUSSA (1984)

Kontzertua biolin eta orkestrarako “Adrano”**

I.
II. Cadenza
III.
IV. Epilogue

Karen Gomyo, biolina

II

ANTONIN DVORAK (1841 – 1904)

7. sinfonia re minorrean Op. 70

I. Allegro maestoso
II. Poco Adagio
III. Scherzo (Vivace)
IV. Finale (Allegro)

*Lehen aldiz BOSen eskutik
**Estreinaldia Espainian

Informazioa eta sarrerak
Denboraldia 2023-2024
18 - 19
Api
2024
>Pahud eta Mahlerren 5. sinfonia

Pahud eta Mahlerren 5. sinfonia

Lekua: Euskalduna Jauregia

Emmauel Pahud aspaldi kokatu zen txirularen esparruko gailurrean. Bere ibilbidean ziztu bizian gertatu da dena 22 urte zituela Berlingo Filarmonikoan bakarlari-plaza lortu zuenetik; bera zuzenean entzun dutenek diote bere musika amasaren luzapena bezalakoa dela. Zuzendari-titular gisa egindako ibilbideari agur esaten hasteko, Erik Nielsenek Mahlerren S. sinfonía eskainiko digu, eta haren gailurrez, haranez eta adagietto ederraz gozatuko dugu.

Abono:

XX Century Classics


C. Nielsen: Flauta eta orkestrarako kontzertua
W.A. Mozart: Andante do maiorrean, flauta eta orkestrarako K. 315
G. Mahler: 5. sinfonia do minor sostenituan

Emmanuel Pahud, xirula
Erik Nielsen, zuzendaria

Informazioa eta sarrerak
Denboraldia 2023-2024
25 - 26
Api
2024
>Erik Nielsenek Heroi bizitza bat zuzenduko du

Erik Nielsenek Heroi bizitza bat zuzenduko du

Lekua: Euskalduna Jauregia

Ein He/denleben zuzendari-lana da. Richard Straussek berak zuzendu zuen lehen emanaldian; hala ere, beste zuzendari handi bati eskainita zegoen, Mengelberg zuzendariari eta Concertgebouweko orkestrari, hain zuzen ere. Nielsenek poema sinfoniko izugarri hau aukeratu du titular gisa denboraldi honetan emango duen azken kontzerturako. Programa osatzeko, Schönberg eta Saint-Saëns musikagileen beste bi pieza ezagun izango ditugu entzungai, eta aipatzekoa da Alexandre Kantorow karismadunaren presentzia.


Charla preconcierto
2024/04/26 • 18:00 • Euskalduna. 5H Aretoa Terraza


A. Schonberg: Orkestrarako bost pieza, op. 16
C. Saint-Saëns: Piano eta orkestrarako 5. kontzertua Fa maiorren, 103. op. “Egiptoarra”
R. Strauss: Heroiaren bizitza bat, op. 40

Alexandre Kantorow, pianoa
Erik Nielsen, zuzendaria

Informazioa eta sarrerak