BOS 16

Kontzertuak

BOSbaroque | Aingeruak eta heroiak

16 - 17maiatza 2019

EGITARAUA

SARRERAK EROSI
EGITARAUREN OHARRAK

GEORG PHILIPP TELEMANN (1681 – 1767): Obertura Sol Maiorrean “Burlesque de Quichotte” TWV 55:G10

I. Ouverture
II. Le Reveil de Quixotte
III. Son Attaque des Moulins à Vent
IV. Ses Soupirs amoureux après la Princesse Dulcinée
V. Sanche Panse berné
VI. Le Galope de Rosinante
VII. Celui d’Ane de Sanche
VIII. Le Couché de Quichotte

GEORG PHILIPP TELEMANN (1681 – 1767): Der Tag des Gerichts, Hautaketa bat

Recitativo: ‘Genug der Schande blosgestellt!’
Aria: ‘Des Sturmes Donnerstimmen schallen, seht!’
Accomp: ‘Ich sehe, Gott!’
Recitativo: ‘Nun dranget sich der Kreis der ganzen’
Arioso: ‘Ein ew’ger Palm umschlingt mein Haar’
Arioso: ‘Heil! Wenn um des Erwurgten willen mein Blut’

Carlos Mena, kontratenorra

JAN DISMAS ZELENKA (1679-1745):

Il diamante, Obertura ZWV 177
Il serpente di bronzo, Già ripiglia vermiglia ZWV 61
Il diamante, Coronato di ghirlande ZWV 177

Carlos Mena, kontratenorra

JEAN PHILIPPE RAMEAU (1683 – 1764): Daphnis et Églé, Suite

I. Ouverture
II. Premier menuet

III. Deuxiéme menuet
IV. Sarabande (pour les Bergers et Bergères)
V. Première gavotte (pour les Bergers et Bergères)
VI. Deuxième gavotte (pour les Bergers et Bergères)
VII. Premiere passepied (pour les Bergers et Bergères)
VIII. Deuxième passepied (pour les Bergers et Bergères)
IX. Entrée de Suivans de l’Amour
X. Gigue (pour les Suivans de l’Amour)
XI. Entrée des Bergers et Bergères
XII. Musette (pour les Suivans de l’Amour, les Bergers et Bergères)
XIII. Premier tambourin (pour les Suivans de l’Amour, les Bergers et Bergères)
XIV. Deuxième tambourin (pour les Suivans de l’Amour, les Bergers et Bergères)
XV. Contredanse (pour les Suivans de l’Amour, les Bergers et Bergères)

Erik Nielsen, zuzendaria

DATAK

16 maiatza 2019 Euskalduna Jauregia 19:30 h. Sarrerak Erosi
17 maiatza 2019 Euskalduna Jauregia 19:30 h. Sarrerak Erosi

Abonu salmenta, ekainaren 24tik aurrera.
Sarreren salmenta, irailaren 16tik aurrera.

Ezagutu hemen harpidedunak BOS izatea abantaila guztiak

Like a Rolling Diamond

Hau nahaste-borrastea. Benetan zaila da gaur gauean adituko ditugun konpositoreen burtsako kotizazioari jarraitzea, haien fama ederto aldatu baitzen hala bizi ziren bitartean nola hil ostean ere. Lehenik, denek maite zituzten, eta, ondoren, ordea, gain-baloratuta zeudela iruditu, eta kolpean ahaztu zituzten. Baita alderantziz ere.

Bizi zela, Georg Philipp Telemann (1681-1767) izugarri famatua egin zen. Guk irudikatu genezakeena baino askoz famatuago. XVIII. mendean youtuberik egon izan balitz, ikustekoa litzateke ea Corellik, Hassek, Handelek edo Lullyk inoiz bilduko al zituzten Telemannek baino bisita gehiago. Seguru asko, ez. Telemannek, jakina, aise gainditu zituen beste hainbat konpositore ezezagun, adibidez, Johann Sebastian Bach delako bat, zeina ezagunagoa baitzen Telemannen adiskidea izateagatik beste ezerengatik baino. Bachek berarentzat nahi izan zituen lanpostu garrantzitsu guztiak Telemanni eskaini zizkioten lehenago. Eskaini, eta hark uko egin. Leipzig, Dresden… eta seguru badagoela guk ezagutzen ez ditugun beste tokiren bat edo bi. XIX. mendeak, baina, Telemann ahaztu zuen. Besterik gabe. Gorrotorik ez, ahanztura bakarrik. XX. mendearen amaieran berreskuratu genuen, halako Santxo maitagarri bat balitz bezala, bere garaian ezkutari izandako Bachen ezkutari. XXI. mendeak konparaziorik ez egiten ikasi du, pixka bat. Hobeto doakigu horrela.

1917an, hauxe esan zuen Alfred Einstein musikologo handiak Telemanni buruz:

“J. S. Bach jaio izan ez balitz, XVIII. mendearen lehen erdiko musika alemanaren ordezkari nagusia genuke Georg Philipp Telemann, Magdeburg hirikoa bera […]. Bachek baino askoz musika gehiago ekoitzi zuen, eta […] estilo guztietan idazteko gai zen, hala frantsesez nola italieraz. Nolanahi ere, halako estiloetan idazten zuenean, lan txukuna eginik ere, halako imitazio-kutsu bat zerion beti bere lanari. Bachek, ordea, kontzertu bat idazten zuenean “im italienischen Gusto”, pieza guztiz bachiarra sortzen zuen beti, edo, oker esan izan den moduan, pieza guztiz alemana. Izan ere, germanismo delakoak ez zuen Bachen estiloa finkatu; aitzitik, alderantziz gertatu zen, Bachen estiloak finkatu zuen estilo alemana”.

Telemann, ikasle.

1753an, berriz, Telemannek zera galdetu zion Quantz (1697-1773) adiskide sonatuari: ea zergatik ez zituen bere azken obrak aipatu zeharkako txirula irakasteko metodoan. Hala erantzun zion Quantzek:

Kuartetoetan ere ez dago alderik. Sinesten dut, jaun estimatua, zerorrek jada idatzi dituela kalitate bereko edo handiagoko beste asko, eta baduela aski grina, asmamen eta zentzu on beste hainbeste idazteko, nahi duenean. Baina, nire Metodoan, kuarteto zaharrak sutsu gomendatu ditut, hain justu ere, berriak baino hobeto ezagutzen ditudalako, eta, gainera, horietan biltzen direnez kuarteto onen bertute guztiak, iruditu zitzaidalako ez nuela zertan gehiago bilatu. Obra horiek izan ziren, hain justu ere […], orain urte batzuk eremu honetan sartzeko bidea eman zidatenak”.

Telemann, maisuetan maisu

***

Bizi zela, Jan Dismas Zelenka (1679-1745) konpositoreak txanponaren bi aldeak ezagutu zituen: oso ezaguna izan zen, eta ez batere ezaguna, aldi berean. Garai hartan oso ohikoa zen, eskualdeka banatzen baitzen fama. Bi hamarkada luzetan, Dresdeneko gorteko hiru konpositore ofizialetako bat izan zen Zelenka; hala, gremioko guztiek ezagutzen zuten. Bazuten haren izenaren berri Vienan, Pragan eta Venezian. Dresdenen, jakina, ondotxo ezagutzen zuten, astero entzuten baitzuten haren musika. Handik oso gertu, Leipzigen, bazuen adiskide bat, haren moduan zebilena, ez oso ondo eta ez oso gaizki: Johann Sebastian Bach. Gainontzean, Europan, ez zuen inortxok ere ezagutzen. Eta, gero, honezkero irudikatuko zenuten moduan, XIX. mendean guztiz ahaztu zen haren musika, asmo txarrik gabe, eta XX. mendearen amaieran berriro berreskuratu. Telemanni gertatu ez bezala, ordea, azkar asko goretsi zen Zelenkaren musika. Gaur egun, jeniotzat hartu ohi da konpositorea; zergatik? Bada, kontrapuntuaren hizkuntza darabilelako, Bachek bezalaxe.

1775ean, Forkelek, J. S. Bachen lehen biografoak, konpositorearen semeari idatzi zion, C.P.E. Bachi, eta galdetu zion ea zer konpositore miresten ote zituen jenio handiak. Semeak hainbat autore aipatu zizkion: “[J. S. Bachek, azken urteetan] izugarri estimatu zituen Fux [Zelenkaren Vienako irakaslea], Caldara, Handel, Kaiser, Hasse [Zelenkaren Dresdeneko adiskidea], Graun biak, Telemann [C.P.E.ren beraren aita pontekoa], Zelenka, Benda, eta, orokorrean esateko, Berlin eta Dresdenen miresten zituzten guztiak. Denak ezagutu zituen bertatik bertara, lehen lauak izan ezik”. Are gehiago, Leipzigen Bachen lekukoa hartu zuenak, Johann Gottlob Harrer konpositoreak, Zelenkaren gidaritzapean ikasi zuen Dresdenen.

Zelenka, Bach adiskidea baino mende bat geroago berreskuratutako jenioa.

***

Jean-Philippe Rameau (1683-1764) konpositoreak ibilbide profesional luze-luzea egin, eta biak ezagutu zituen: miresmena eta gutxiespena. Sarritan, pertsona berberek miretsi izan zuten lehenik, eta gutxietsi ondoren. Halako eskizofrenia bat zen, baina Rameauri, itxuraz, ez zitzaion askorik axola. Sasoi hartan, Europa osoak ezagutu zuen. Ez konpositore gisa, ezpada musikaren teorialari moduan. Hainbat eremu landu zituen: akustika, harmonia eta artearekin ez baizik zientziarekin loturiko beste zenbait eremu. Laztanak batetik eta egurra bestetik. Hil ostean, ahaztu egin zuten, baina ez hainbeste. XIX. mendean han eta hemen agertu zen, tarteka, egunkarietan –eta ez da gutxi–. XX. mendearen hasieratik bertatik ahalegindu ziren haren zaleak haren lana berreskuratzen, Debussy buru zutela. Gure gaur egungo egoerara iritsita, halako asimetria geografiko bat topatuko dugu. Frantzian, adibidez, ondare musikal loriatsuaren ezinbesteko osagaitzat dute; gainerako toki guztietan, berriz, mugan dabil beti, konpositore barrokoen Olinpoan tarteka sartuz eta tarteka kanpoan geratuz. Azken batean, hamaika jokalari baino ez daude.

Hona hemen Pierre-Louis d’Aquin de Châteaulyon saiakera-egilearen hitzak, “Musikaz eta horren efektuez” laneko atal batean bildu zituenak, 1753an (urte horretan estreinatu zen Daphnis et Églé pastoral heroikoa, zeinetako suite bat entzungo baitugu, kasualitatez, gaur gauean):

“Ezagutzen ditu batzuk, zeintzuei Rameau jaunaren operek balio izan baitiete Molin edo Vernageren aholkuek adina [Pariseko gorteko medikuak ziren horiek biak]. Aretora sartzean, gaixorik zeuden; ateratzean, berriz, osaturik. Jakina, [entzumen] organo sentikor bat zutenei baizik ez zitzaizkien halakoak gertatzen”.

Pentsatzekoa da honako testigantza honen egileak ez zeukala halako organo auditibo sentikorrik, ez behintzat Rameuren bertuteak balioesteko adinakorik. Iritzi arrunt bat izan liteke, beste hainbeste bezalakoa; badu, ordea, berezitasun nabarmen bat: Charles Collék esan zituen hitzok, hau da, Daphnis et Églé obraren libretoaren egileak. 1760an, bereak eta bi esan zituen:

Musikaren jenio honek, zeina, bide batez, ergel hutsa baita, halako ideia absurdu batean sinesten du: pentsatzen du libretoak ez duela zerikusirik bere arrakastarekin. Etorkizuna aurreikustera ausartuko naiz: musika itzela bai, baina poema kaskarrak biltzen dituzten [Rameauren] obrak ez dira historiara pasatuko […]. Zergatik? Bada, “Holandako Gazetari musika jarriko” diola esateko bezain harroa delako; poeta sakrifikatu duelako, urguilu musikal hutsagatik, inongo arrazoirik eta gupidarik gabe, eta ergel batek moduan; operaren plazerra soilik doinuetatik datorrela uste duelako; arrautza guztiak saski berean ipini dituelako; eta ez duelako sekula nahi izan biolin-melodiak, koruak eta festak besterik, eta ez duelako inoiz sortu eszenarik ez poemarik”.

Rameauren garaikideen artean, ordea, Jean le Rond d’Alembertek eskaini zuen konpositoreari buruzko iritzirik bitxiena. Encyclopédie-aren editoreetako bat zen D’Alembert, baita Rameauren ohorezko arerioa ere. Hala idatzi zuen 1763an:

“[Rameauk] ahal izan duen guztiari heldu dio; ez, ordea, nahi izan lukeen guztiari […]. Ez digu eman berak egin zezakeen musikarik onena, ezpada guk jaso genezakeen onena”.

***

Egitaraua orkestrarako obra batekin hasi eta beste batekin amaituko da: Telemannen Don Quichotte-ko Burlesque suite programatikoa, zeinari duela gutxi 1726-30 inguruko data jarri zaion; eta aipatutako Rameauren Daphnis et Égle ekitaldi bakarreko pastoraleko orkestrarako suitea. Fontainebleuko gazteluan behin baino interpretatu ez den obra, 1753ko urriaren 29an, 6 bider 6 metroko agertoki ñimiño batean, kantariak eta dantzariak metatuta zeudela. Benetako ikuskizuna izango zen.

Baina XVIII. mendea ahotsaren mendea izan zen –zer mende ez ote da izan?–. Entzuleek lasterka jotzen zuten, geuk ere lasterka jotzen dugun moduan, kantari handiak entzutera. Faustina Bordoni handia, Farinelli, Senesino, Matteuccio, Caffarelli, Nicolini kontraltoak… Eta gure gaualdiak Telemannek eta Zelenkak altoaren tesiturarako idatzitako bost haria izango ditu. Emakumezko kontralto ahotsek edo gizonezko kontratenor ahotsek kantatzeko ariak, gaur gertatuko den bezala.

Telemannek 82 urte agurgarri zeuzkala sortu zuen Judizioaren eguna oratorio sakroa, Hanburgon estreinatua izateko 1762ko martxoan. Ordurako, Haydn hasita zegoen Esterházyrentzat lan egiten.

Askoz lehenagokoak dira Zelenkaren Il Serpente di Bronzo, oratorioa hori ere, 1730eko Ostiral Santurako idatzia, eta Il Diamante serenata. Egilearen obra profano bakanetako bat, Dresden idatzia 1737an, sekreturik handienean, Joanna Stein baroisaren eta Georg Ignatius Lubomirski poloniar printzearen arteko ezkontza ezustekoa emanez ospatzeko. Etiketaren eskariz Johann Adolf Hasse lanpetuegiak konposatu beharko zukeen serenata, azkenean Zelenkak egin behar izan zuena.

***

Egile horiei buruz askorik ez dakigu, baina haiek ondo ezagutzen zuten elkar, eta sarritan elkar omentzen zuten aipu musikalaren baliabide kriptikoaren bidez. Horrela, 1738ko bere Parisko Kuartetoetako batean Telemannek Rameauren la minorreko Gavotte bat jaso zuen, 1728an argitaratua. Kontua da Reameauk Handelek aurretik, 1720an, argitaratutako re minorreko beste suite batetik hartua zuela, seguru asko, melodia. Eta kontu jakina da Handelek bere ibilbide profesionalaren erdia Telemannen beraren musika berrerabiltzen eman zuela.

Melodia zirkularrak.

Joseba Berrocal

KANTUETAKO TESTUAK

G. Ph. Telemann: Der Tag des Gerichts / Azken judizioa
Errezitatiboa: ‘Genug der Schande blosgestellt!’

Genug der Schande bloßgestellt,

doch wenn, Unglaube, dir noch mein Besitz gefällt:

O so erröte hier!

Was predigt dir die lehrende Geschichte?

Was die Erfahrung aller Zeit?

«Wenn dort der Ozean mit ungestümer Macht

die meilenlangen Wellen hub

und unsrer Vorwelt alte Pracht

tief in sein nasses Grab begrub»,

so spricht: Wie schicken sich zur Dinge Ewigkeit,

zur unveränderlichen Welt verheerende Gerichte?

Aski da lotsagabekeria lotsagarriz,

baina nirea gustuko baduzu, Sinesgaiztasuna,

lotsagorritu zaitez!

Zer esaten dizu historiak?

Zer garai guztietako esperientziak?

«Ozeanoak botere indartsuz

jaso zituen uhin erraldoiak

eta gure antzinako munduaren distira zaharrak

haren hilobi hezean ehortzi zuen»,

Hortaz, esan: nola komeni zaie gauzei

betierekotasuna

eta mundu ezin aldatuzkoari judizio suntsitzaileak?

Basta de desvergüenza ridícula,

pero si lo mío te place, Incredulidad,

¡sonrójate!

¿Qué te dice la historia?

¿Qué la experiencia de todos los tiempos?

«El océano con impetuoso poder

levantó gigantescas olas

y el viejo esplendor de nuestro antiguo mundo

en su húmeda tumba sepultó»,

Entonces di: ¿cómo conviene a las cosas la eternidad

y al mundo inmutable los devastadores juicios?

Aria: ‘Des Sturmes Donnerstimmen schallen, seht!’

Des Sturmes Donnerstimmen schallen,

seht, Gebirge wanken, fallen

und fallen zur untersten Tiefe hinab;

nun wühlt er im Schoße der Erde – sie kracht,

und vieler Säklen stolze Pracht steht?

nein, versinket ins traurige Grab. –

Ekaitzaren ahots asaldagarriek

durundi egiten dute;

begira, mendiek zalantza egiten dute, erori

eta erori egiten dira leizerik sakonenetara;

lurraren barrenak marru egiten du, –

hark karraska egiten du,

eta hainbeste menderen lilura harroak iraun egiten du?

Ez, hondoratu egiten da hilobi tristean. –

Las voces tempestuosas de la tormenta resuenan;

mirad, las montañas vacilan, caen

y caen a las más profundas simas;

ruge el seno de la tierra, –

ella cruje,

¿y la orgullosa maravilla de tantos siglos

permanece?

No, se hunde en la triste tumba. –

Accomp: ‘Ich sehe, Gott!’

Ich sehe, Gott, den Engel deiner Rache!

Du hast ihn vor dich hergesandt,

daß der entschlafne Staub erwache.

Sein Glanz ist wie die Morgenröte,

das Racheschwert in der rechten Hand

und in der linken die Trompete.

Er tönt – und alle Särge springen.

Et tönt – und jedes Grab ist leer!

Noch tönt er, und das wüste Meer

muß seine Toten wiederbringen!

Er spricht, seine Ton ist Feldgeschrei!

Ikusten dut, oi Jainkoa, zure mendekuaren aingerua!

Zeure aurretik bidali duzu

hauts lokartua iratzartzeko.

Haren errainua egunsentia bezalakoa da,

mendekuaren ezpata haren eskuineko eskuan

eta ezkerrekoan tronpeta.

Jo, eta sarkofagoak ireki egiten dira.

Jo, eta hilobiak hutsik geratzen dira.

Jo berriro, eta itsaso mortuak

bere hildakoak itzultzen ditu.

Hitz egin, eta haren ahotsa gudu-oihu da!

¡Veo, oh Dios, al ángel de tu venganza!

Lo has enviado delante de ti

para que el dormido polvo despierte.

Su fulgor es como la aurora,

la espada de la venganza en su mano derecha

y en la izquierda la trompeta.

Toca, y los sarcófagos se abren.

Toca, y las tumbas quedan vacías.

Toca nuevamente, y el desierto mar

devuelve a sus muertos.

¡Habla, y su voz es grito de batalla!

Recitativo / Errezitatiboa: ‘Nun dranget sich der Kreis der ganzen’

Nun dränget sich der Kreis der Ganzen Erde

zu dem verklärten Menschensohn.

In Silberwolken glänzt sein güldner Thron.

Dort schauet er mit götlicher Gebärde

die Neubelebten an.

Mit Himmelsrüstung angetan,

seh ich um ihn in lichten Kreisen

die starken Heere Gottes stehen,

um ihren Sieger zu erhöhn

und sein Gericht in Ewigkeit zu preisen.

Posaunen tösen!

Donner sprechen!

Nun will er segen,

will er rächen!

Er winket –

Das Gericht hebt an.

Orain Lur osoan metatzen da Gizonaren Seme antzaldatuaren aurrean.

Zilarrezko hodeien artean

distira egiten du haren urrezko tronuak.

Keinu jainkotiarrez behatzen die

berriro bizirik direnei.

Armadura zerutiarrez jantzita

haren inguruan zirkulu argitsuan ikusten dut

Jainkoaren armada indartsua zutik,

haren garailea goresteko

eta haren judizioa gurtzeko betierekotasunean.

Tronpetek jotzen dute!

Trumoiek hitz egiten dute!

Orain bedeinkatu egingo du,

eta mendeku hartuko du!

Keinu bat egin du:

judizioa hasi da.

Ahora se agolpa la Tierra entera

ante el Hijo del Hombre transfigurado.

Entre nubes de plata brilla su dorado trono.

Contempla con divino ademán

a los que de nuevo viven.

Vestido con armaduras celestiales

veo alrededor suyo en luminoso círculo

el poderoso ejército de Dios en pie,

para exaltar a su vencedor

y alabar su juicio eternamente.

¡Suenan las trompetas!

¡Hablan los truenos!

¡Ahora va a bendecir,

y va a vengarse!

Hace un gesto:

el juicio comienza.

Arioso: ‘Ein ew’ger Palm umschlingt mein Haar’

Ein ewiger Palm umschlingt mein Haar,

das sonst in Tagen der Gefahr,

in Kedars öden Hütten

ein Myrtenzweig umschloß.

Der Kummer den die dort gelitten,

und aller Zeiten Leiden,

wie klein sind die!

Und diese Freuden wie unersmeßlich groß.

Betiereko ereinotz batek inguratzen dizkit lokiak,

lehen, arrisku egunetan

Cedarko etxola mingarrietan,

mirto adar batek inguratutakoak.

Han nozitu nuen atsekabea

eta garai guztietako sufrimenduak

zein txikiak diren!

Eta bozkario hauek zein ikaragarri handiak.

Un eterno laurel ciñe mi sienes,

que antes en los días del peligro,

en las desoladas cabañas de Cedar,

una rama de mirto rodeaba.

La aflicción que allí sufrí

y los sufrimientos de todos los tiempos

¡cuán pequeños son!

Y estas alegrías cuán inmensamente grandes.

Arioso: ‘Heil! Wenn um des Erwurgten willen mein Blut’

Heil!

Wenn um des Erwürgten willen

mein Blut, der Mordsucht Durst stillen,

aus jeder Ader strömend floß,

die Tropfen, die ich mild vergossen,

sind hier zu Perlen zusammengeflossen,

und diese schöne Krone

umstrahlet sternengleich mein Haupt.

Dank sei dem Sieger, dem götlichem Sohne,

und Leben dem, der an ihn glaubt.

Aintza!

Immolatua izan denaren kausaz,

nire odola, herio-egarria asetzeko,

nire zainetatik zurrustaka isuri baldin bazen,

egonarriz isuri nituen malkoak,

bitxien moduan jariatzen dira elkarrekin hemen;

eta koroa eder honek inguratzen du,

izarrek bezain distiratsu, nire burua.

Esker ona jaso dezala irabazleak, Seme jainkotiarrak,

eta bizitza Harengan sinesten duenari.

¡Gloria!

Si por causa del que ha sido inmolado,

mi sangre, para calmar la sed de muerte,

de mis venas a torrentes fluyó,

las lágrimas que paciente vertí,

fluyen aquí juntas como perlas;

y esta bella corona rodea,

brillante como las estrellas, mi cabeza.

Gracias sean dadas al vencedor, al divino Hijo,

y vida al que cree en Él.

J.D. Zelenka: Il serpente di bronzo, Già ripiglia vermiglia

Già ripiglia Vermiglia la rosa

su quel labbro l’usato color.

E ne invita un suo riso innocente a dar lodi alla destra clemente che ne toglie di morte all’orror.

Arrosa gorria bilduta dagoeneko,

ezpainaren gainean kolore margula daukana.

Eta irribarre errugabe batez gonbidatzen du lazturaren heriotzatik askatuko duen

eskuineko esku errukitsua goraipatzera.

Ya recolecta la rosa encarnada

sobre cuyo labio el desvaído color.

E invita con una sonrisa inocente a elogiar a la diestra clemente que a la muerte del horror le libere.

J.D. Zelenka: Il diamante, Coronato di ghirlande

Coronato di ghirlande

dove l ‘Istro l ‘urna spande

lieto al nodo applaudirà.

E la Vistula guiliva

tra làlloro e tra I’uliva

fiori al crin s’aggiungerà.

Girlandaz koroatua,

non istrioak hileta kutxa erorarazten duen, zoriontsu txalotuko du korapiloa.

Eta Vistula axolagabeak

ereinotz artean eta olibondoen artean

bere loreak gehituko dizkie haien zurdei.

Coronado con guirnaldas,

Donde el istrio derrama la urna funeraria,

felíz al nudo aplaudirá.

Y el Vístula despreocupado

entre el laurel y entre los olivos

agregará flores a sus crines.

CARLOS MENA – Kontratenorra

Levitt eta R. Jacobsen ikasle izana Schola Cantorum Basiliensis ospetsuan, bere bakarkako ibilbidea ospe handiko maisuen batutapean garatu du, hala nola Michel Corboz, Paul Goodwin, Mark Minkowsky, Rafael Frübeck de Burgos, Ottavio Dantone, Juanjo Mena, Gustav Leonhardt, Christoph Coin, Paul Goodwin eta Andrea Marcon; horri esker, mundu osoko jaialdietan eta aretoetan kantatu du, besteak beste, Vienako Musikverein eta Konzerthaus, Londresko Barbican Center, Bruselako Palais de Beaux Arts, Salzburgoko Felsenreitschule eta Grosses Festspielehaus, Berlingo Philarmonie de Berlin, Parisko Chatelet eta Philarmonie, Amsterdamgo Concertgebouw, Lisboako Gulbenkian, Madrilgo Teatro Real, Bartzelonako Gran Teatre del Liceu, Tokioko City Opera Hall, Osakako Shympony Hall, Los Angelesko Schönberg Hall, New Yorkeko METeko Alice Tully Hall, Washingtongo Kennedy Center eta Library of Congress, Sidneyko Opera House, Melbourneko Concert Hall, Mexiko Hiriko Bellas Artes, Buenos Airesko Teatro Colón…

40 errezitaldi baino gehiago dauzka grabatuta Harmonia Mundi, Mirare, Deutsche Gramophon, Sony Music eta Glossa etxeentzat, sari nazional zein nazioarteko ugari jasotakoak.

Haendel, Bach, Mozart, Gluck, Vaughan-Williams, Schoenberg eta Iglesiasen obrak zuzendu ditu, besteak beste, Portugalgo Orkestra Sinfonikoarekin, Granadako Hiria Orkestrarekin, Asturiasko Printzerriko Orkestrarekin eta Galiziako Orkestra Sinfonikoarekin.

Interes bizia du lieden errepertorioan zein errepertorio garaikidean, eta Jesús Torres, Gabriel Erkoreka, José María Sánchez-Verdú, Alberto Iglesias, Joan Magrané eta beste hainbat musikagilek berarentzat idatzitako obrak estreinatu ditu.

ERIK NIELSEN – Zuzendaria

Erik Nielsen Bilbao Orkestra Sinfonikoko zuzendari titularra da 2015eko irailetik.

2016-2017 denboralditik, Basileako Antzokiko musika-zuzendaria ere bada.

Erik Nielsenek Filadelfiako Curtis Musika Institutuan ikasi zuen zuzendaritza, eta oboean eta harpan espezializatuta graduatu zen New Yorkeko Juilliard Schoolen.

Berlingo Orkestra Filarmonikoko Akademiako kidea izan zen, eta harpa jo zuen han.

2009ko irailean, zuzendaritzaren saria eta Solti Fundazioak Amerikako Estatu Batuetan ematen duen beka eskuratu zituen.

Opera-errepertorio zabala dauka, zenbait erakunderekin, hauekin, besteak beste: Frankfurteko Opera, English National Opera, Boston Lyric Opera, New Yorkeko Metropolitan Opera, Erromako Opera, Dresdengo Semper Opera, Hedelango Opera Jaialdia, Berlingo Deeriknielsnutscher Oper, Sao Carlosko Teatro Nazionala, Malmoko Operaren Antzokia, Zuricheko Operaren Antzokia, Bregenzeko Jaialdia, Eliseo Zelaietako Antzokia Parisen, ABAO, Hungariako Opera Nazionala eta Galesko Opera Nazionala.

Orkestraren esparruan, hauek zuzendu ditu, besteak beste: New World Symphony, Genevako Ganbera Orkestra, Frankfurteko eta Stuttgarteko irratietako orkestra sinfonikoak, Gaztela eta Leongo Orkestra Sinfonikoa, Lisboako Orkestra Sinfoniko Portugaldarra, Strasbourgeko Filarmonikoa, Luxemburgeko Filarmonikoa, Hego Westfaliako Filarmonikoa, Ensemble Moderm eta Erresuma Batuko Northern Sinfonia.