ERRALDOIEN AURKA BORROKATZEA

Arteak, zorionez, nahasteko joera dute. Elkar elikatzen dira, zorioneko sinbiosi modukoa eraginez, zeinak, agortu baino, arteak hazi egiten dituen. Pintura, eskultura, arkitektura, musika, dantza, literatura eta zinema –bai, baita zinema ere; har dezagun kontuan zazpigarren artea– bata bestearen gainean sostengatuta eraikitzen dira, hain modu korapilatsuan ezen batzuetan zaila izaten baiten elkarrengandik bereiztea. Pinturaren eta eskulturaren arteko harremana edo musikaren eta dantzaren artekoa beharrezkoak bezain naturalak dira. Baina horien artean ere gertatzen dira bikote-truke kastoak, hala nola Degasen ballet-eszena ederretan edo Richard Serraren eskulturen soinu-espazioetan, adibide pare bat jartzearren. Arkitekturak beste edozein artetan –eta alderantziz– duen garrantziaz ere hitz egin genezake, bai eta zinema milaka urteko erreferentzia artistikoen zimenduetan oinarrituta sortu den moduaz ere, baina gaurkoan interesatzen zaiguna literaturaren eta musikaren arteko lotura urtetsua eta emankorra da.

Hain zuzen ere, duela pare bat aste, Musika-Música jaialdiak –seguru asko ezagutuko duzue– Notak & Letrak izeneko edizioa egin zuen esparru honetan bertan. Edizioak musika-edukia literaturaren bidez transmititzen zuen. Jaialdi horrek, besteak beste, honako obra hauek eskaini zituen: Shakespeareren Uda gau bateko ametsa, Otelo eta Romeo eta Julieta, Nietzscheren Zaratustra, Tirso de Molinaren Don Juan –eta Zorrilla, Molière edo Puxkinena, beste hainbat egileren artean– edo Meriméeren Carmen. Eta, noski, Cervantesen On Kixote ez zen falta izan, Telemann eta Straussen bertsioen bitartez.

Mantxako kapareak egokitzapen ugari inspiratu ditu, eta literaturatik ihes egin du beste arte-adierazpen batzuk bisitatzeko, hala nola pintura (Dalí, Picasso…), zinema (Welles, Pabst) eta, jakina, musika. XVII. eta XX. mendeen artean, ehun musika-orrialde baino gehiago idatzi ziren zaldun ospetsu horri buruz, besteak beste, operak, balletak, abesti-zikloak edo poema sinfonikoak. Gaurko gau-emanaldian, berezienetako batzuk entzuteko aukera izango dugu.

Kontzertuaren lehen obra Louise Farrencen hirugarren sinfonia da. Farrencek hemeretzigarren mendeko gizarte burgesak emakumeei inposatutako lekutik “ihes egin” zuen. Ez zen bakarra izan –espazio honetan bertan dagoeneko hitz egin dugu Clara Wieck-Schumanni buruz, adibidez–, baina aparta izan zen. Dumont eskultore ospetsuaren alaba, hezkuntza liberala jaso zuen, eta oso gaztetatik hasi zituen musika-ikasketak, maisu –eta maistra– onenekin. 17 urte besterik ez zituenean, Aristide Farrenc flautista eta musika-editorearekin ezkontzeko zortea izan zuen. Hark, abizenaz gain, musika-karrerarekin jarraitzeko askatasuna eman zion. Hori pentsaezina zen garai hartako emakume ezkondu batentzat.

Harmonia, kontrapuntua eta fuga hainbat urtez ikasi ondoren, eta bere lehen alaba –eta bakarra– jaio ondoren, Louise Farrenc konposizioarekin ausartu zen. Hasieran piano-pieza errazak idatzi zituen; aurrerago, orkestra-munduarekin ausartu zen, eta obra luzeagoak konposatu zituen. Guztira 51 obrako katalogoa sinatu zuen, eta horien artean bere hiru sinfoniak nabarmentzen dira. Eta, irakurle despistaturen bati azken datu horrek atentzioa eman ez badio, adierazi nahiko nizueke emakume batek obra sinfonikoak konposatzea oraindik ere –zoritxarrez– ezohikoa dela; are gutxiago hiru sinfonia konposatzea, kalitate handikoak eta XIX. mendearen erdi-erdian.

Farrencek rol-kontuari aurka egin ez ezik, alemaniarrek bereganatu zuten musika-genero batekin ere ausartu zen –frantsesek, garai hartan, operak idazten zituzten nagusiki, modan baitzegoen eta dirua ematen baitzuen–, eta beraz musikaren historiako izen handiekin konparatzeko arriskua hartu zuen, hala nola Haydn, Mozart, Beethoven edo Schumannekin.

Bere lehen sinfonia (1841) estreinatu ondoren, Parisko Kontserbatorioko piano-irakasle izendatu zuten. 30 urte baino gehiago eman zituen irakasle-lanetan, eta pedagogo nagusi eta errespetatuenetako bat izateaz gain, mende osoko emakumezko irakasle bakarra izan zen. Bigarren eta hirugarren sinfoniak 1846an eta 1847an iritsi ziren, hurrenez hurren. Hala ere, azken sinfonia bi urte geroago estreinatu zen. Atzerapen hori, porrota izan beharrean, lorpen handia izan zen konpositorearentzat. Eta ez da genero-desberdintasunari aurre egiteko egunero egiten zuen borroka bakarrik –adibidez, nahikoa da esatea zazpi urte behar izan zituela Kontserbatorioko irakasle gisa jasotzen zuen soldata bere lankideen soldatarekin berdintzeko (den-denak gizonezkoak ziren, noski)–: alokairu-orkestrarik ez zegoenez, guk “emanaldi-orkestra” deituko genukeena antolatu behar zen –ikaragarri garestia zen, Farrenc familiaren ekonomiarentzat pentsaezina–, edo hatzak gurutzatu, eta Société des Concerts du Conservatoire delakoak bere obra aukeratu eta interpretatu arte itxarotea. Horixe gertatu zen hirugarren sinfonia sol minorrean obrarekin.

Eta –zuen esku iriztea– Farrencek ondo merezita zuen bere sinfonia aukeratzea; izan ere, obra bizi eta kementsu honetan, lehenengo mugimendua adagioan hasten da, sarrera labur batekin, eta hazten joaten da, harik eta allegro bortitz batera iritsi arte. Sonata-forma klasikoa txukun-txukun jarraituz, lehenengo tema bortitza, erritmikoa eta indartsua da; aldiz, gero datorren bigarren tema melodikoagoa da, eta koda bizi, ozen eta kartsu batekin amaitzen da.

Bigarren mugimendua, adagio cantabilea –mugimendu geldoa da, kanonek ezarri bezala–, lied forman idatzita dago eta klarinete-melodia batek egituratzen du –biolinekin txandakatuta–. Zurek eta metalek leunki laguntzen dute. Hirugarren mugimenduko protagonistak haize-instrumentuak dira, scherzoaren eta trioaren egiturari jarraituz. Erritmo hirutar bizia eta sotila du, eta aurreko mugimenduarekin kontraste handia.

Laugarren mugimendua, azkena, allegro bat da, eta oso tenperamentu desberdina duten bi tema aurkezten ditu, zeinak deabruzko kiribil kontrapuntistiko batean garatzen diren, harik eta tema nagusi berbera –baina tonu minor ilunean– erabiltzen duen kodara iritsi arte.

Hirugarren sinfonia hau konpositore frantsesaren azken obra sinfonikoa da, eta, nahiz eta kontserbatorioan lan egiten jarraitu eta senarrarekin edizio musikalean lankidetzan aritu 1875ean hil zen arte, 1859an behin betiko musika idazteari utzi zion, alaba hil ondoren. Hala eta guztiz ere, sinfonia honen moduko obrak utzi zizkigun. Obra horiek bere garaian aintzatetsi eta entzun arren, bidegabeki baztertu zituzten –inbidiagatik, mendekuz eta bidegabeki baztertu zituzten, nire ustez–, eta Louise Farrencen genio bikainerako prestatuta ez zegoen gizarte batek ia ahaztuta utzi zituen hilondoan.

Gaueko bigarren obra Ravel miresgarriaren eskutik dator. Chansons de Don Quichotte à Dulcinée baritonorako hiru abestiko zikloa da. Paul Moranden poemen gainean konposatu ziren, Wilhelm Pabstek Cervantesen eleberriari buruz egin nahi zuen filmerako. Abesti horiek 1934an estreinatu ziren, eta Ravelen azken konposizioa izan ziren, garun-gaixotasun gogor batek sortutako kalte handiak pairatu aurretik.

Pabsten filma, zalantzarik gabe, On Kixoteren bertsio preziatuenetako bat da, baina azkenean ez zuen Ravelen musika barne hartu. Falla, Milhaud edo Delannoy konpositoreak kontsideratu ondoren, Pabstek Raveli eskatu zion zintari musika jartzeko, baina Ziburukoaren buru-ahalmenak hondatuta zeudenez, ezin izan zituen epeak bete, eta, azkenean, Jacques Iberten lanak erabili zituen, beste musikari frantses bat.

Ezin da zalantzan jarri Iberten konposizioak Ravelenak baino kalitate txikiagokoak direla, baina baliteke emaitza zinematografikoa eraginkorragoa izatea. Edozelan ere, Pabstek egindako alferrikako enkarguak hiru abesti zoragarri utzi dizkigu Itxura Tristeko Zaldunari buruz.

Ohi bezala, Lapurdiko konpositoreak lehenengo bertsio bat egin zuen ahotserako eta pianorako, eta, ondoren, orkestratu egin zuen –lagunen laguntza ordainezinarekin, gaixotasunak mugitzea ere eragozten baitzion–, nahiz eta pianorako piezak gehiago zabaldu diren. Hiru abesti horiek, Habanera, Rapsodie espagnole, L’Heure espagnole opera, Alborada del gracioso eta Boléro abestiekin batera, Ravelek bere bizitzan zehar Espainiari egin zion omenaldia osatzen dute. Eta izaera espainiar hori dantzatik hartutako eredu erritmikoetan bihurtu zuen.

Abestien orkestra-bertsioa Martial Singher baritonoak eta Orchestre Colonne orkestrak estreinatu zuten 1934an Parisko Théâtre du Châteleten, nahiz eta Ravelek Durand editorearekin zuen akordioa urratzen zuen. Haren osasun-egoera ahulak, ordea, ez zuen aukera bideragarri askorik eskaintzen.

Lehenengo abestia, Chanson romanesque –edo Chanson romantique, jatorrizko eskuizkribuaren arabera–, maitasunezko abestia da, fideltasun-adierazpen bat, eta konpositoreak guajira-eskema erritmikoa erabiltzen du –Ravelek berak aitortu zuen ama euskaldunak guajirak abesten zizkiola, eta horregatik erakartzen zuen horrenbeste Espainiako musikak–. 6/8–3/4 erritmoak txandakatzeak swing oso bereizgarria eta kutsu sentsuala ematen dizkio. Amaitzeko, maiteari hel egiten dio samurtasun bikaineko pianissimo baten bitartez.

Chanson épique abestian, On Kixotek San Migeli eta San Jurgiri bere ezpata bedeinkatzeko eskatzen die Ama Birjinaren aldarean, zeinak bere maite Dulcinea gogorarazten dion. Zortziko erritmo motelak folkloreak berezkoak dituen arabiar-andaluz birekin kontrastatzen du. Hala ere, melodia gregorianoen inspirazioa inflexio hispanikoen gainetik jartzen da; aire arkaikoa bilatzen du, estilo liturgiko zaharra, Erdi Aroko pertsonaia zerbantinoaren unibertsoa iradokiz.

Chanson à boire, jota erritmoan oinarritua eta estrofa eta errepika eskema xumea jarraituta, entzulea herri-giro dibertigarri batera darama. On Kixote mozkorra dago –glissandoaren bidez esaldi eten eta ustezko zopinak adierazten dira–, eta horrek barre-algarak pizten ditu. Kriskitinek eta hariek gitarraren soinua imitatzen dute, eta On Kixotek zioena gogora ekartzen digute: «baliteke poesia gauza xumeak abestean indartzea».

Maese Pedroren erretaulak, On Kixoteren bigarren zatiko 26. kapitulua eta Alonso Quijanoren erotasuna argien transmititzen duen pasarteetako bat, Manuel de Falla liluratu zuen, eta beraz ondoren entzungo dugun obra egiteko aukeratu zuen. Winaretta Singer de Polignac printzesaren enkargua izan zen. Mahler eta Straussen moduko orkestra-obra handiekin –wagneriar formazio ikaragarriak zituzten– nekatuta zegoenez, orkestra txikia izateko eskatu zuen. Hala, 1918an, Falla itxura neoklasizistako ganbera-opera bat idazten hasi zen. Bertan, Federico García Lorcarekin eta Hermenegildo Lanzekin batera garatutako txotxongilo-esperimentuetan sakondu ahal izango zuen.

Antzerkiaren baitako antzerki-istorio horrek hainbesteraino liluratu zituen egilea eta haren garaikide eta adiskide batzuk, non eferbeszentzia sortzailearen, abangoardiaren, modernismoaren, surrealismoaren eta esperimentazioaren erreferentzia bihurtu baitzen, baita argitaratu aurretik ere. Aristokrataren atsekaberako –eta artisten atseginerako–, Fallak bost urte behar izan zituen pieza amaitzeko, baina modernitate, berrikuntza eta benetako hausturaz beterik dago.

Adibidez, eta entzun berri ditugun Ravelen abestietan ez bezala, Maese Pedroren erretaulak ez ditu kutsu andaluz horiek, ez eta musika espainiartzat hartzen denaren bira folkloriko horiek ere, eta sentimendu nazionalista orotatik ihes egiten du, Lehen Mundu Gerra amaitu berri zenean gaitzetsi egiten baitzen. Estilo neoklasizistan ere sakontzeko, Falla antzinako instrumentuez baliatu zen, hala nola klabezina edo harpa-lauteaz. Instrumentu horiek estetika berezia ematen diote obrari. Fallak berak honako hau aitortu zuen: «Maese Pedroren erretaula idatzi baino lehen, Cervantesen garaiko musikan murgildu nintzen, eta Cervantesen aurretik musika espainiarrak zituen eskalak ere aztertu nituen; izan ere, aitortu beharra dago Cervantesek On Kixote idatzi zuenerako zaldun ibiltariak dagoeneko historiara pasatu zirela». Hala ere, antzinako soinu-ezaugarriak berreskuratu arren, kontzeptu berriak sartu zituen instrumentazioan –hala nola harien arkua perkusiorako erabiltzea edo metalen sordinak erabiltzea–, baita Stravinskyk horrenbeste maite zuen eskala oktatonikoa ere, konposizioaren gama kromatikoa handituz.

Baina pasarte honen benetako abangoardia txotxongiloen erabilera da. Edward Gordon Craig antzerkigile britainiarraren teoriei jarraituz, zeinak aktorearen gorputzari “gizatasuna kendu” nahi baitzion Über-marionette delakoak erabiltzearen bitartez (giza tamainako txotxongiloa), Fallak plan bat asmatu zuen errealitatea eta fikzioa nahasteko; horretarako, esku-txotxongilo txikiak erabili zituen “fikziozko” pertsonaiak irudikatzeko eta tamaina normaleko txotxongiloak hezur-haragizkoentzat. Azken horiek ahotsa izatea lortzen dute hiru abeslariri esker. Alderdi praktikoak zirela eta, plan zail hori bertan behera utzi behar izan zuen; hala ere, Per Poc konpainiak plana fidelki mantentzen du, zailtasun teknikoak gorabehera.

Antzezlan zoragarri batekin, txotxongiloek erakutsiko digute nola On Kixote eta Santxok, ikusle gisa, Maese Pedro txotxongilolariaren erretaula ikusten duten. Gaiferosen eta Melisendraren istorioa kontatzen du, ziklo karolingioko erromantzeetan inspiratuta. Maese Pedrok panpinak maneiatzen ditu, eta mutiko batek, trujamanak, istorioa kontatzen du; baina On Kixotek erromantzeak ondo ezagutzen dituenez, hainbat akats aurkitzen ditu narrazioan. Horrek haserretu egiten du eta, errealitatea fikziotik bereizteko gai ez denez, altxatu eta antzokitxoa birrindu egiten du.

Azkenean de Polignac printzesaren antzoki pribatuan estreinatu zenean, bai publikoak bai kritikariek itxaronaldi luzeak merezi izan zuela pentsatu zuten. Obrak arrakasta handia izan zuen, halaber, New Yorken, Amsterdamen –Luis Buñuelen taularatzearekin– edo Parisko Opera Komikoan –Ignacio Zuloagaren dekoratuekin eta figurinekin–. Hain zuzen ere, On Kixoteren beste aipamen batek honako hau dio: «espiritu handiek gauza handiak estimatzen dituzte».

Eta, nahiz eta honaino iritsi eta behar besteko arretaz irakurri, eta dagoeneko kontzertuaz gozatu arren, galdetuko zarete zer zerikusi duen Louise Farrencen sinfoniak nik hitzeman dizuedan On Kixoteren programarekin. Zalantza zilegi da. Niri galdetuz gero, eta uzten badidazue, hausnarketa bat proposatu nahiko nizueke: ez al zaizue iruditzen XIX. mendearen erdi-erdian emakume batek hiru sinfonia baino gehiago konposatzea, estilo kixoteskoaren erara, erraldoien aurka borrokatzea dela?

Nora Franco

Per Poc.

Txontxongilo konpainia

Santi Arnal eta Anna Fernández dira Per Poc konpainiaren zuzendariak. 25 urte baino gehiagoko nazioarteko ibilbidea egin dute elkarrekin, eta urteotan zehar muntaia eszeniko ikaragarri originalak eta ederrak egin dituzte.

Beren ikuskizunek txotxongiloen mundua eta musika-konposizioak uztartzen dituzte, eta garrantzi handiko zenbait kultur elkarterekin batera egin dituzte ekoizpenak, hala nola Bartzelonako Gran Teatre del Liceu delakoarekin (The Little Sweep, Benjamin Britton konpositorearena), Radio France irratiarekin (Petrushka, Igor Stravinski konpositorearena) edota Orchestre National de Lille delakoarekin (El retablo de maese Pedro, Manuel de Fallarena).

Per Poc konpainiak eredu desberdin bat proposatzen digu musika sinfonikoa publiko berriei hurbiltzeko.

Beren ikuskizunetan, arte eszenikoak, arte plastikoak, musika eta dantza elkarrekin erlazionatzen dira poetika propio bat sortzeko.

Konpainiaren ekoizpenak ospe handiko agertokietan antzeztu dira, hala nola Vienako Konzerthaus aretoan, Parisko Maison de la Radio eta Berlingo Haus des Rundfunk entzunaretoetan, Austriako Grafenegg jaialdian, Florentziako Verdi antzokian, Lille hiriko l’Auditorium Nouveau Siècle delakoan, Moskuko Musika-antzoki Nazionalean, Kataluniako Palau de la Músican, Kairoko Operan Bogotako Antzoki Nagusian edota Limako Antzoki Nazionalean.

Zinema-esparruan, Per Poc konpainiak Terry Gilliam zuzendariarekin egin du lan The man who killed Don Quijote filmean. Lan horren zati bat ikus daiteke Lost in La Mancha izeneko dokumentalean. 2012. urtean, Maite Carpio zuzendari italiarrarekin egin zuten lan Jesusen figura historikoari buruzko film batean: Jesús de Nazareth, el hombre.

Naroa Intxausti.

Sopranoa

Naroa Intxaustik Piano eta Kantu karrerak ikasi zituen Bilboko Kontserbatorioan, eta oso nota onak lortu zituen. Prestakuntza osatzeko, masterclassak izan zituen Teresa Berganza, Isabel Rey edo Dalton Baldwinekin.

Nazioarteko lehiaketetako hainbat sari irabazi ditu, eta 2003an operan debutatu zuenetik (Bastiana bezala, Bastian e Bastiana), errepertorioko rol nagusiak interpretatzen ditu, hala nola Marzelline (Fidelio), Susanna (Le Nozze di Figaro), Musetta (La Boheme), Sandrina (La finta giardiniera), Clorinda (La Cenerentola) edo Frasquita (Carmen).

Kontzertu-interprete prestigiotsua da, eta besteak beste honako obra hauetan abestu du: 9. Sinfonie (Beethoven), Messiah (Haendel), Die Jahreszeiten (Haydn), Carmina Burana (Orff), Elias (Mendelssohn) edo Exsultate Iubilate (Mozart).

Orkestra-zuzendari ospetsuekin lan egin du, hala nola Michael Guettler, Michael Hofstetter, Christophe Rousset eta Pedro Halffterrekin, eta Giancarlo del Monaco, Peter Mussbach, Emilio Sagi, Balász Kovalik edo Calixto Bieito antzerki-zuzendariekin.

Besteak beste, honako leku hauetan abestu du: OLBE-ABAOn, Liceuko Antzokian, Berliner Philharmonien, Alte Oper Frankfurten, Kammeroper Schloss Rheinsbergen, Konzerthaus Berlinen, Musika katalanaren Palauan edo Schwetzinger Festspielen.

Staatsoper unter den Lindenen ekoizpeneko Der Ferne Klang (Schrecker) operaren Espainiako estreinaldian, Mizi interpretatu zuen Sevillako Maestranza Antzokian, Pedro Halffterren zuzendaritzapean.

2012tik 2016ra, Naroa solista iraunkorra izan zen Stadttheater Giessenen. Bertan interpretatu ditu, hala nola, Galatea (Acis e Galatea), Susanna (Le Nozze di Figaro), Ännchen (Der Freischütz), Poppea (Agrippina), Ilia (Idomeneo), Donna Anna (Don Giovanni), Berenguera (Riccardo I), Servilia (La Clemenza di Tito), Linda (Linda di Chamounix), Zulema (La Conquista di Granata) edo Anna (La Dame blanche).

Oberto opera (Imelda) grabatu du, Michael Hofstetterren zuzendaritzapean, Oehms musika-zigilurako.

Egingo dituen hurrengo proiektuen artean, honako hauek dira nabarmentzekoak: Zairaren (Bellini) rola, Krieg stell dir vor er wäre hier opera garaikidea (Marius Felix Lange), Die Schöpfung (Haydn), Petite Messe Solennelle (Rossini), Messiah (Händel) HR Sendesal Frankfurten, Zarzuela emanaldia Bergische Symphonikerrekin biran eta Orfeo eta Euridize (Gluck) Euridize gisa, Pina Bauschek Gluck Fespielerako taularatutakoa eta oso txalotua.

Mikeldi Atxalandabaso.

Tenorra

Mikeldi Atxalandabasok kantua ikasi zuen Bilbon.

Amsterdamgo operan Ruodirekin (Guillaume Tell) debutatu ondoren, rol hori bera izan zuen Monte Carlon, Regio Torino antzokian, Edinburgh International Festival jaialdian, Carnegie Hallen, Théâtre des Champs-Elysées antzokian edo Coruñan. Gainera, bere nazioarteko karrerari esker, Toulouseko Capitolean, Txileko Santiago Udal Antzokian, La Monnaien, Errege Antzokian, Salzburgeko Osterfestpielen, ABAOn, Sevillako Maestranzan edo Liceuko Antzokian egon da. Gainera, Espainiako Orkestra Nazionalarekin, Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunksekin edo Bilbao Orkestra Sinfonikoarekin abestu du. Agertoki horietan honako hauek interpretatu ditu: Beppe, Goro, Don Curzio, Caius doktorea, Bardolfo, Steuermann, Rustighello (Lucrezia Borgia), Monostatos, Barbarigo (I due Foscari), Sir Bruno Robertson (I Puritani), Bois-Rosé (Les Huguenots), Tybalt (Roméo Et Juliette), Jonas (Le Prophète), Maese Pedro edo Adrian, Usandizagaren La Llaman.

Izan dituen azken arrakasta batzuk aipatzearren: Mime (Das Rheingold) eta Heurtebise (Orphée, Philip Glass) rolak Errege Antzokian edo Hauptmann (Wozzeck) Monte Carlon eta Liceuko Antzokian. Gainera, honako interpretazio hauek ere egin ditu: Bardolfo, Spoletta, Monostatos, Remendado edo Alfonso Errege Antzokian; Joxe Mari (Mendi Mendiyan) Arriaga Antzokian; Spoletta Salzburgoko, Amsterdameko eta Peraladako Jaialdietan; Goro Théâtre des Champs Elysées antzokian, Edmondo (Manon Lescaut) eta Pong Liceuko Antzokian eta Regio di Torino Antzokian; lau morroiak (Les Contes d ‘Hoffmann) eta Beppe, Narraboth eta Jaquino ABAOn. Gainera, duela gutxi Zemlinskyren Der Zwergeko rol nagusian debutatu du Tenerifeko Operan.

Hurrengo proiektuak ROH Covent Gardenen, Errege Antzokian, Liceuko Antzokian eta Bilbon egingo ditu.

José Antonio López.

Baritonoa

José Antonio López baritonoa abeslari moldakorra da, estilo eta garai batetik bestera ibiltzen dena, Barrokotik musika garaikidera. Bere jarduera artistikoa kontzertuan, operan eta errezitaldian oinarritzen du, betiere garai bakoitzeko estilistika eta adierazkortasuna kontuan hartuta eta ahotsa musikaren zerbitzurako erabilita. Kontzertuei dagokienez, berriki Gustavo Dudamelekin LA Phileren denboraldian izan duen debutak, bai eta hainbat orkestrarekin hartu dituen konpromisoek ere, hala nola Cincinnati Symphony, Dresdner Festspieleorchester, Antwerp Symphony, BBC Symphony eta BBC Philharmonic, Varsoviako Filarmonika, La Cetra Barockorchester, Budapest Festival edo Espainiako Orkestra Nazionalarekin, edo Pablo Heras Casadorekin Mahler Chamber Orchestran eta Lahav Shanirekin Rotterdam Philharmonicen izango dituen debutek, besteak beste Berliner Philharmonie, Laeiszhalle, Vienako Konzerthaus eta Musikverein, Barbican edo Salzburgeko Mozarteum aretoetan, bere goren unea egiaztatzen dute.

José Antonio López maisu handiek zuzendu dute, hala nola Afkham, Boreyko, Bolton, Dudamel, Iván Fischer, Haselböck, Heras-Casado, Luisotti, Maazel, Marcon, Marriner, Mena, Noseda, Pablo Pérez, Pollini, Pons, Rouset eta Suzuki.

Azken urteotan, bere jarduera lirikoak hazkunde handia izan du. Händelen operek eta musika garaikideak presentzia handia dute (Madrilgo Errege Antzokian, Mauricio Soteloren El Público eta Luis de Pabloren El Abrecartas estreinaldietan rol protagonistak izan ditu, edo Benet Casablancasen L’enigma di Lea estreinaldian, Bartzelonako Lizeoan), baina baita Mozart, Verdi, Puccini, Wagner (Der fliegende Holländer Valentzian) eta Straussek ere (Ariadne auf Naxos Bartzelonan eta Salome Meridan), besteak beste. Duela gutxi, Lausanneko Operan, Halle Händel Festspielen edo SWR Schwetzinger Festspielen debutatu du.

José Antonio Lópezek grabazioak egin ditu Deutsche Gramophon, Harmonia Mundi, Naxos eta Chandosentzat.

Erik Nielsen.

zuzendaria

Erik Nielsen zuzendariak trebetasunez lan egiten du operaren eta sinfoniaren alorretan.

Gaztetatik pianoa jotzen hasitakoa, Erik Nielsen orkestra-zuzendaritza ikasi zuen Curtis Institute of Music institutuan eta oboe-an eta harpan graduatu zen The Juilliard School-en. 2002an hamar urteko lankidetza hasi zuen Frankfurteko Operarekin, korrepetitor gisa lehenengo eta kapellmeister lanetan ondoren (2008tik 2012ra). Bertan bere lana finkatu du, errepertorio zabaleko tituluak zuzenduz, Monteverdi-tik hasi eta Lachenmann-era. Frankfurten lan egiten hasi baino lehen, Erik Nielsen Berlingo Filarmonikaren Orchester-Akademie-ko harpa-jolea izan zen.

2015az geroztik Bilbao Orkestra Sinfonikoaren zuzendari titularra da; halaber, 2016tik 2018ra bitartean Theater Baseleko musika-zuzendaria izan zen.

2021-2022 denboraldirako hainbat proiektu ditu, besteak beste: Tiroler Festspiele Erl jaialdian debuta egingo du (Rhin ibaiko urrea) eta Manfred Trojahn-en opera baten mundu-estreinaldian arituko Dutch National Opera-rekin batera. Horrez gain, Espainiako Gazte Orkestra Nazionala zuzenduko du eta Frankfurtko Operara itzuliko da Norma zuzentzeko.

Azken konpromisoen artean, aipatzekoak dira: Kreneken Karl V, Munichko Bayerische Staatsoperrekin; Oedipus Rex, Il Prigioniero eta Pelléas et Mélisande Semper Oper Dresdenen; Trojahnen Peter Grimes eta Oreste Züricheko Opernhausen; Lachenmannen Billy Budd eta Das Mädchen mit den Schweflhörzern, Frankfurten; Usandizagaren Mendi Mendiyan, Pasioa San Joanen arabera eta Salome Bilbon, eta The Rake’s Progress, Budapesten. Horrez gainera, kontzertuak eman ditu Oslon, Manchesterren, Stockholmen, Madrilen, Estrasburgon, Lisboan, Basilean, Aspen Music Festivalen eta Interlochen Arts Campen.

2009an Sir Georg Solti saria jaso zuen Solti US fundazioaren eskutik.