Deskargatu pdf

Xaloaren xarma

Artearen zaleek, kritikariek eta iruzkingileek maiz eztabaidatzen dute xalotasunari eta konplexutasunari buruz: interesgarriagoa al da hizkera artistiko konplexuagoa, interpretatzeko zailtasun handiagoak ezartzen dizkiguna? Edo, aitzitik, hizkuntzaren xalotasuna al da sortzailearen dotoretasunaren bermerik onena eta ikus-entzulearekin erabateko komunikazioa lortzeko modurik zuzen eta eraginkorrena?

Musika-estiloen historia astinduz joan diren mugimendu pendularrek askotan nabarmendu dute dikotomia hori. Komunikazio xaloa eta berehalakoa lortu nahi izatearen ondorioz asmatu zuten opera teorialari eta konpositoreen talde bikain batek Florentzian, XVI. mendeko azken urteetan, kontrapuntu errenazentistaren gehiegizko fintasunarekin hautsi nahian. Adimen- eta soinu-konplexutasunaren ondorioz aldendu ziren kritikari iluministak Bachen musikatik, musika galantearen xalotasun xarmagarria (edo gatzgabea, bakoitzak pentsatzen duenaren arabera) loratzen zen bitartean. Baina, behin eta berriz, mugimendu horien ostean kontrako mugimenduak etorri ziren, musika berriz ere zaildu zen eta adierazpen aberatsago eta multifazetikoagoa izan zuen helburu; hala, musikak lan kontzienteagoa eta zailagoa eskatu zien entzuleei hura deszifratzeko, gozamen artistikoa mezuen bitxikeriarekin handitzen zela jota.

Printzipioz, badirudi gaurko programan entzungo ditugun bi konpositoreek espresioaren konplexutasuna maite dutela: dagoeneko ongi ezagutzen dugu Gustav Mahlerren barne-bizitza nahasia, baita haren obra askotarikoak, multifazetikoak eta kaleidoskopikoak ere (batzuek esango dute bihurriak, kaotikoak eta izugarriak direla, baina ni beste iritzikoa naiz). Hans Abrahamseni dagokionez, 1953an jaiotako musikari bat, ikus-entzuleentzat desafiatzailea eta zaila den abangoardiako hizkuntza espero genezake.

Hala ere, nahiz eta ezin dugun ukatu Mahlerren sinfonia ez dela batere sinplea bere osotasunean, onartu behar da bere sinfonien artean konplexutasun txikienekoa dela, eta, hain zuzen ere, ahots-mugimendu gogoangarri batekin amaitzen dela errugabetasuna eta xalotasuna gogora ekartzeko. Bestalde, Abrahamsenen piezak, noski, oso ohituta ez gauden egungo musika-hizkuntza eskaintzen digu, baina konpositorearen adierazpena, musikaren soinu liluragarrian murgiltzen garen heinean, oso zuzena eta atsegina da. Bere obra, gainera, Ofeliaren birsorkuntzara bideratuta dago, eta pertsonaia horren indargune nagusia, hain zuzen, bere bihotzaren xahutasuna da.

Beraz, pixka bat paradoxikoki, xalotasuna bitarteko konplexuen bidez adierazten den bi pieza entzungo ditugu; bitarteko horiek, beren helburua lortzeko, argiak bihurtzen dira egileen maisutasunari esker. Kontzertuak, gainera, emakumeen ahotsa du ardatz, lehen zatiaren eta bigarrenaren amaieraren protagonista. Bi kasuetan, tinbre-garbitasun handia eskatzen zaio, nahi den argitasun-zirrara lortzeko, bai eta adierazpen zuzen eta atsegina ere, oso meritu handikoa.

Let me tell you obraz hitz egingo dugu lehenik, Hans Abrahamsen konpositore daniarraren obra berri samarra (2013an estreinatu zen). Wikipedian bere izena bilatzen baduzue, sinpletasun berriaren mugimenduari lotutako egilea dela ikusiko duzue, hau da, joan den mendeko 60ko eta 70eko hamarkadetan Darmstadteko eskolak garai hartan taularatutako abangoardien intentsitatearen aurka atera zen musikari-talde bat. Alemaniako hiri horretan, munduko gerraosteko urteetan, udako hainbat ikastaro eman ziren, eta eragin erabakigarria izan zuten garaiko musika-sorkuntzaren parametroetan. Hala, Schoenbergen eta, batez ere, Anton Webernen dodekafonismotik eratorritako korronte serialak izugarri garatu ziren. Autore horiek partekatzen zuten printzipioetako bat —Alemanian Karlheinz Stockhausen nabarmendu zen batez ere— musika antolatzeko metodo objektiboak bilatzea zen, hau da, lehenik beren sorkuntza-modua asmatzen zuten eta gero soinu-materialari modu gutxi-asko automatikoan aplikatzen zioten. Hala, inprobisazioa edo intuizioa bezalako kontzeptuetatik ihes egiten zuten, lan artistikoaren eredu erromantikotik urruntzeko. Emaitzak, logikoa denez, abstrakzio handikoak ziren, eta musikaren hizkuntza tradizionaletik asko aldentzen ziren.

Bada, hain zuzen ere, sinpletasun berriaren egileak horren aurka atera ziren. Jakina, kontua ez zen duela ehun urteko musika tonalera itzultzea ezer gertatu izan ez balitz bezala, baizik eta obra serialetan falta ziren espontaneotasuna eta bat-batekotasun espresiboa berreskuratzea. Garai hartako artista plastikoekin ere antzeko zerbait gertatu zen: ez ziren berriz ere Velázquez bezala margotzen hasi, baina, prozedura abangoardisten barruan, estilo xaloagoa eta ulergarriagoa berreskuratu zuten (pop-art, minimal, arte povera…). Beraz, kontzertu honetan ikusiko dugun bezala, musikariek aurreko hamarkadetako aurrerapen teknikoak baliatuko dituzte baina intuizioaren zerbitzura jarriko dituzte, neoerromantikoa dei genezakeen jarrerarekin.

Abrahamsenek bide horri jarraitu zion bere ibilbidearen hasieran, eta laurogeita hamarreko hamarkadan sorkuntza-krisia izan ondoren, konposiziora nortasun musikal guztiz helduarekin itzuli zen. Horrela, sinpletasunerako joera eta sonoritate eta testuretarako sen aparta integratzen ditu. Baina ez gaitezen engainatu: horrek berekin dakar, halaber, teknika zaindua eta orkestrako instrumentu bakoitzaren eta horien konbinazioen aukerak oso sakon ezagutzea. Egile batek intuizio sortzaileari jarraitzeak ez du esan nahi prozedurak eta lanbidearen ezagutza alde batera uzten dituenik.

Kalitate artistiko horren ondorioz, 2013an Abrahamsenek Berlingo Orkestra Filarmonikoaren eta haren zuzendari Simon Rattleren (estreinaldia zuzenduko zuen) enkargu bat jaso zuen bigarren aldiz. Zeregin horri aurre egiteko, abeslari inspiratzaile baten laguntza ere izan zuen: Barbara Hannigan sopranoarena. Kantatzeko talentu zirraragarria du, baita interpretatzeko ere (Youtuben bere bideo batzuk bilatzea gomendatzen dizuet, esan dudana egiaztatzeko). Beraz, ahotserako eta orkestrarako pieza batean pentsatzen hasi zen, eta musikaren munduari oso lotuta dagoen Paul Griffiths idazle galestarraren eleberri oso original bateko testuen gainean eraiki zuen: Let me tell you.

Eleberri horretan, Griffithsek Ofelia berreskuratzen du, Shakespeareren Hamleteko zoritxarreko Ofelia, eta bigarren mailako pertsonaia izatetik eszenatokiaren erdigunera pasatzen du, fokuen aurrean jartzeko. Bere familiak menderatuta, maiteak ez ikusiarena eginda, zoratuta eta hilda, eleberrian Ofeliak alde batera uzten du biktimaren rola eta bere historia kontatzen digu. Egileak, gainera, murrizketa bitxi eta merituzkoa ezarri zion bere buruari: eleberrian Shakespearek pertsonaiaren ahotan jarri zituen 481 hitzak soilik erabili zituen, elkarren artean libreki konbinatuz baina inolako hitzik gehitu gabe.

Emaitza Ofelia bere bizitzaz jabetzen den eta kontakizun propioa kontatzen duen testu bat da, patutik askatzen saiatuz: “Orain hasiko naiz hitz egiten. Azkenean. Dakidan guztia esango dizuet”. Testuaren kutsu onirikoa Hans Abrahamsenek Griffithsen eleberriaren laburpenekin zazpi abesti liluragarri sortzeko behar zuen inspirazio bikaina da.

Abesti horietan, tinbre oso zaindua aurkituko duzue. Horrek ustekabeko konbinazio instrumentalak ahalbidetzen ditu, ahots-diskurtsoa inguratzen duten magia ukaezineko koloreak. Aldi berean, XVII. mende hasierako ahots-artearen berezko teknika oso zaharrak agertuko zaizkigu, hala nola nota eta silaba beraren errepikapen edergarri eta azkarrak (Monteverdiren garaia; baliabide hori askotan erabili zuen). Horrek jada ohartarazten digu bakarlariak zailtasun bokal eta tekniko handiak izango dituela, koloratura arriskutsuak egin beharko dituela, jauzi ia sinesgaitzak egin beharko dituela behe-erregistrotik goi-erregistrora iristeko, filatu trebeak… betiere kantuaren adierazkortasuna kaltetu gabe.

Izan ere (egilearen asmoen interpretazio bat besterik ez dut egingo), uste dut horixe dela, hain zuzen, bere helburua: musikari testuak eskatutako adierazpen guztia ematea. Paisaia distiratsua sortzea, kolore distiragarrikoa, sonoritate sorgindukoa, non beti ezagutzen ez ditugun baina benetan liluragarriak diren akordeak entzungo ditugun, batzuk dentsoak eta aseak eta beste batzuk purutasun gardenekoak; ahotsa hodeien artean bezala mugitzen den soinu-espazio bat, lurralde magiko hori uhin eztiekin ibiliz. Kantu xarmatu bat, bira eta bira egiten duen edertasun izugarriko melodia xarmagarri bat; oraintxe orkestra-sonoritateetan gozoki korapilatzen da, oraintxe bizkor salto egiten du haien artean.

Obra liluragarria iruditzen zait; idazketaren konplexutasun handiaren eta transmititzen duen garbitasun- eta xalotasun-sentsazioaren arteko oreka delikatua soinurako talentu bikaina izatearen emaitza baino ezin da izan. Hans Abrahamsen deskubritu eta entzuleek gozatu beharreko musikaria da. Guk harengana hurbiltzeko zortea izango dugu kontzertu honetan.

Gustav Mahler, ordea, nahikoa ezarrita dago errepertorioan eta entzuleek estimua diote. Haren sinfoniak kanonaren parte dira jada; gogora dezagun, dena den, ez zela beti horrela izan, eta zenbait hamarkada eta hainbat zuzendari handiren ahalegina behar izan zirela erabat onartzeko. Bere garaian harengan eragina izan zuten aurreiritziez gain (arrazoi pertsonalak ziren musikalak baino gehiago: judua zen eta ez zen jatorri vienarrekoa), oztopo handiak izan zituen, eta denboraren poderioz baino ez zituen pixkanaka gainditu, hala nola: bere musikaren nahaste-borraste estetikoa, kontraste handiak eta batzuetan zuen izaera groteskoa, Alemaniako tradizioaren egitura sinfonikoen haustura, eta, funtsean, bere obra, eta psikoanalisi freudiarra, bere garaikidea, XX. mendeko neurosiaren isla aztoragarrienetako bat izatea.

Nolanahi ere, ohartarazi dizuedan bezala, gaur itxuraz bere produkzio sinfonikoko ale xaloena dena entzungo dugu. Gaiak deigarriak dira, batzuetan xalo samarrak, beste batzuetan ia barregarri eta kezkagarriak; eta, azken mugimenduan, obrari amaiera emateko, zeruaren haur-ikuspegia agertzen zaigu.

Obraren konposizio-prozesua, ordea, konplexua izan zen. Mahlerrek bi uda eskaini zizkion: 1899koa eta 1900ekoa. Hasieran sei mugimendu idatzi nahi zituen, baina azkenean laura murriztu zituen, eta laugarren mugimendurako Das Knaben Wunderhorn bildumako —Alemaniako poema herrikoien bilduma bat da, ia mende bat lehenago, 1805 eta 1808 artean, Achim von Arnimek eta Clemens Brentanok argitaratua— testu bat oinarri hartuta 1892an idatzitako abesti bat berreskuratu zuen. Bilduma horretako testu ugari erabili zituen Mahlerrek aurreko urteetan Lieder deritzenak konposatzeko. Bertsoetako batzuk 2. eta 3. sinfonietan ere agertzen dira; horrela, laugarrenarekin zikloa nolabait itxi zuen. Are gehiago: egilearen hasierako asmoa zen Das himmlische Leben abestiak hirugarren sinfonia ixtea. Horregatik, obra itzel horretan abestiari eginiko hainbat erreferentzia melodiko daude, hura iragartzeko.

Azken emaitzak, sorkuntza gorabeheratsua izanagatik ere, oso itxura orekatua du, eta sinfonia klasikoak gogora ekartzen dizkigu; azter dezagun pixkanaka.

Lehen mugimendua sonata-forman sortu zuen, duela mende eta erdiko adibide handi guztiak bezalaxe, eta kutsu neoklasiko baketsua du, baita ukitu sinpatikoak ere, hala nola hasierako kaskabiloak. Lehen gaia Mozarten gisara amaiera femeninoz beteriko melodia lasai bat da (kadentziako azken nota konpasaren alde ahularekin bat datorren amaiera, agurra egitera gonbidatuz; barkatuko duzue terminologia zaharkitua erabiltzea, baina solfeoaren teorian hala irakatsi ziguten). Bigarren gaiak, apur bat erromantikoagoa, lasaitasun bera mantentzen du. Hori bai: kaskabilo atseginak berriro entzuten direnean, garapen ez hain baketsuari hasiera ematen zaio; jokabide mahleriar tipikoari jarraiki, jostalaria grotesko bilakatzen da zenbaitetan, eta lasaia aztoragarri, materialak Valle-Inclánek bere esperpentoan eredu gisa proposatzen zituen ispilu konkabo eta konbexuetan islatuko balira bezala. Instrumentuek batzuetan arraroak diren keinuetan atsegin hartzen dute, harik eta une benetan iskanbilatsu batera iritsi arte. Adi bazaudete eta egilearen obra pixka bat ezagutzen baduzue, hurrengo sinfoniaren hasieraren aurrerapena entzungo duzue: argi eta garbi entzuten da tronpetaren dei goibel ahaztezina, bosgarren sinfoniari hasiera ematen diona. Horrela, hirugarren sinfonian laugarrenaren azken mugimendua iragartzen bada, laugarrenean bosgarrenaren hasiera aurreratzen da: ispilu-jokoak jarraitzen du.

Hala ere, Mahlerrek urte gutxi barru sortuko dituen esperpento izugarriak urrun daude oraindik; pentsatu, adibidez, zazpigarren sinfoniako bals espektralean. Laugarren honetan, denak jostalariagoa dirudi; horrela, garapen arraro horren ondoren, mugimenduaren zati lirikoena iristen da, eta, gero, berraurkezpenean lasaitasuna itzultzen da, berriz ere kaskabilo sinpatikoek sartua.

Jarraian, scherzo bat dator, hau da, sinfonia tradizionalen mugimendu ohikoetako bat. Mahlerrek ezin hobe erabiltzen zuen lengoaietako bat zen; izan ere, txantxa musikal horien (hori da scherzoren esanahia) tonu burlatia zoragarriro bat etortzen zen musikariak hainbeste maite zuen groteskoaren eta sublimearen arteko nahasketarekin; haurtzaroko oroipen atsekabetuen oroigarri bat: anai-arreben heriotzek eragindako mina haien etxetik gertu zegoen kuarteleko martxa militarrei, herri-melodia juduei eta Bohemiako herri-dantzei gainjartzen zitzaien.

Ildo horretan, lehenengo sinfonian grabatu batek piztu zuen konpositorearen sormena: basoko animaliak ehiztariaren hilkutxa errespetuzko segizioan eramaten. Horretan oinarrituta bihurtu zuen haurrentzako abesti bat (Frére Jacques ospetsua) hileta-martxa ilun, parodiko eta harrigarri batean. Sinfonia honetarako, Mahlerrek beste koadro aztoragarri bat aurkitu zuen, kasu honetan Arnold Böcklin pintore suitzarrarena. Koadroan, pintoreak bere burua erretratatu zuen, paletarekin, eta sorbaldaren atzean heriotza pintatu zuen, eskeleto formarekin eta biolina jotzen.

Horregatik, lehen mugimendua amaitzean, orkestrako concertinoak biolina gordeta izango duen beste batekin trukatuko du. Instrumentu berri hori tonu altuagoan afinatuta dago, harien tentsioak soinu karrankariagoa sor dezan: hildakoen biolina. Baina berriro esango dut scherzoak, heriotzaren gaia jorratu arren —Mahlerren obsesioa—, ez gaituela, beste batzuetan bezalaxe, izu mehatxatzailean murgiltzen (aipatutako zazpigarren sinfonian, kasu), ezta muturreko makaltasunaren hausnarketa sublimean ere (bosgarrenaren Adagiettoan, kasu), eta ez dagoela konpositore konplexu eta bikain honen obran han eta hemen agertzen diren hileta-martxa harrigarririk. Aitzitik, dantza makabro hori ia dibertigarria da, eta orkestra-efektu bereizgarriek punteatuta dago (trillo jostalariak, jauzi moztuak, gustu misteriotsuko bitarteak…). Efektu horiek parodiako edo jolaseko giroan mantentzen dute heriotzarekin izandako topaketa, haurrak ongi pasatzeko eskeletoz edo banpiroz mozorrotzen direnean bezalaxe (baina, noski, Mahlerrek orkestraziorako duen dotorezia eta primerako talentuarekin; zerikusirik ez Halloween deritzogun baldarkeria horrekin —barka iezadazue etenaldia—).

Gainera, edozein scherzo ederretan bezala, trioaren bi errepikapenekin txandakatzen da; kontrastez jositako atala da, lirikoagoa eta lasaiagoa.

Horrela, hirugarren mugimendura iristen gara, zeinaren tempoa oso adierazgarria baita: Ruhevoll, hau da, lasai-lasai. Biolontxeloek protagonismoa hartzen dute hasieran, eta etxeko berezitasunetako bat diren melodia motel, eder eta luzakor horietako bat jotzen dute; Mahlerrek hirugarren sinfoniaren azken mugimenduan ere esperimentatu zuen, eta bosgarren sinfoniaren Adagiettoan goren mailara eraman zuen. Lehen minutuak bakez bete-beteta daude; arretaz entzuten badituzue eta edertasun xaloan murgiltzen bazarete, seguru nago luze eta sakon hartuko duzuela arnas, musikak bezalaxe. Bigarren gaia ilunagoa da, eta gero eta indar handiagoarekin garatzen da, giro dramatikoa lortu arte. Kontraste handiko bi giroen hasierako aurkezpenaren ondoren, mugimendua bien artean aldatuz garatzen da, Beethovenen bederatzigarren sinfoniako hirugarren mugimenduaren antzera, hain zuzen —bai, horren handia da konpositorearen eragina—.

Elkarren segidako bariazioak kontrako gogo-aldarteetatik igarotzen dira: bakea eta tentsioa, xalotasuna eta espresio-asaldura, herri-musikako zantzuak, une ilun eta goibelak (heriotza, biolinarekin edo biolinik gabe, ia beti dago presente Mahlerren pentsamenduetan)… harik eta azken bariazioak hasierako bakera itzultzen gaituen arte. Baina oraindik sorpresa bat dago: argi distiratsuko eztanda ustekabeko bat mi maiorrean. Ez du zerikusirik mugimendu honen gainerako tonalitateekin, baina hurrengoan azalduko dena iragartzen du. Ondoren, aurreko lasaitasun zoragarrira itzultzen gara, egilearentzat luzeegia ez den sinfonia honen zatirik luzeenari amaiera emateko.

Finaleak sinfonia osoari zentzua ematen dio. Haren bi ahizpa nagusiek, bigarrenak eta hirugarrenak, bezala, sinfonia honek ahotsa gehitzen du eta Das Knaben Wunderhorn bildumako testuak berreskuratzen ditu. Bilduma horren kutsu inozente eta xaloa oso komenigarria da obra honen adierazpen zuzenerako. Interes erlijioso komuna dago. Bigarren sinfoniak berpizteari buruz hitz egiten zuen, eta hirugarrenak naturaren ikuspegi ia panteista ematen zuen; laugarrenak, berriz, kutsu inozentea du, eta aurreko bi mugimenduetan heriotzarekin dantza egin ondoren, zeruko bizitzaren irudipen dibertigarria erakusten digu, non zorionekoek dantzatzen, salto egiten eta atsegin hartzen duten, aingeruek ogia erretzen eta zeruko baratzetik zainzuriak eta ilarrak biltzen dituzten bitartean, Santa Martak prestatzeko. Hala ere, une dramatikoren bat dago, hala nola San Juanek Herodes harakinari bere arkume txikia sakrifikatzen uzten dionean.

Mahler jostalarienak (kaskabiloak berreskuratuz, bide batez) bakarlariari adierazpen-aukera bikainak eta askotarikoak eskaintzen dizkio, zeinak bidaia zoragarri batean eramango baitigu paradisuko lautadetan eta lorategietan barrena, ia isiltasunean disolbatzen den bake hutseko amaiera iritsi arte.

Horrela, bada, gaur entzungo ditugun bi obrek xalotasuna baliabide konplexuen bidez lortzen dute; sukaldari bikain batek itxuraz sinplea den plater aparta bat eskaintzen digunean bezalaxe, zaporeen oreka perfektua lortzeko zailtasunaz harrotu gabe. Artista batentzat, bere teknikaren zailtasuna garden bihurtzea eta komunikazio adierazkorrari sarbide librea ematea zailtasun handiko erronka da. Abrahamsenek eta Mahlerrek bi pieza bikain hauetan lortzen dute, eta, beraz, irakurketa bikoitza (edo entzute bikoitza, hobeto esanda) ahalbidetzen digute: alde batetik, haien sekretuak sakon azter ditzakegu, oinarrizko teknika konplexuan murgildu gaitezke, egitura argitu… egileen maisutasunaz gozatzeko; baina, bestela, beren proposamenez eta xalotasunaz —itxuraz xaloa denaz, egia esan— disfrutatu dezakegu besterik gabe.

igarren aukera hautatzen baduzue (eta hori egitea gomendatzen dizuet, ohar hauek honaino irakurriz gero teoria-dosi nahikoa jaso duzuelako gaurkoz), Ofelia eztiaren amets zoragarri, liluragarri eta batzuetan aztoragarritik paseatu ahal izango duzue; agian sumatuko duzue bere ahotsa, libre azkenean, Millaisek erretratatutako gorputz bizigabetik altxatzen dela, esan gabe utzitakoa esateko: let me tell you… esan diezagula, bada. Ondoren, heriotzarekin aurrez aurre beldurrik gabe dantzatu ahal izango duzue, bakerik sakonenean murgilduko zarete eta zerura joango zarete kaskabiloak dituen lera batean, aingeruen ogia eta Santa Martaren barazkiak jateko. Bidaia on.

Iñaki Moreno Navarro

Lauren Snouffer.

Sopranoa

Lauren Snouffer estatubatuarra nazioarteko eszenako soprano moldakorrenetako eta errespetatuenetako bat da, eta jakin-min artistiko paregabea du: Claudio Monteverdi eta Georg Frideric Handelen musikaz gain, Missy Mazzoli eta Sir George Benjaminen musika ere interpretatzen du, besteak beste.

Lauren Snoufferrek garrantzi handiko hiru paperetan debutatuko du denboraldi honetan: Debussyren Pelléas et Mélisande ospetsuko protagonista izango da The Dallas Operaren ekoizpen berrian, Jetske Mijnssenek eta Ludovic Morlotek zuzendua; Bess McNeil izango da Missy Mazzolik eta Royce Vavrekek prestatutako Lars von Trierren Breaking the Waves film luze ospetsuaren egokitzapenean, Houston Grand Operan, Tom Morrisen ekoizpenean eta Patrick Summersen zuzendaritzapean; eta Haendelen Semele obrako protagonista izango da The Atlanta Operan, Tomer Zvulun zuzendari nagusi eta artistikoaren ekoizpen berrian, Christine Brandesen zuzendaritzapean. Sopranoak 2024-25erako duen kontzertu-egutegia ere oso konpletoa da: Salzburgoko Mozartwochen debutatuko du Haydn eta Mozarten programa batean, Roberto González-Monjasek zuzendua, baita Bilbao Orkestra Sinfonikoan ere, Elena Schwarz zuzendariarekin, Hans Abrahamsenen Let me tell you eta Mahlerren Laugarren sinfonia interpretatzeko. Honako kontzertu hauetan ere parte hartuko du, besteak beste: Schoenbergen Bigarren hari-kuartetoa Houstongo DaCameran, Telegraph laukotearekin, Haendelen Alceste Peter Whelanekin eta Philharmonia Baroque Orchestrarekin, eta El Mesías Patrick Dupré Quigleyren zuzendaritzapean Saint Paul Chamber Orchestran, Scott Hanoian eta Ann Arbor Symphonyrekin batera.

Aurreko denboraldian, Lauren Snoufferrek Glyndebourneko Jaialdian debutatu zuen, Pamina gisa Die Zauberflöte obran, Constantin Trinksen zuzendaritzapean, eta Justine obrako paper nagusia bete zuen Mikael Karlsson eta Royce Vavreken Melancholia operaren munduko estreinaldian, Royal Swedish Operan. Kontzertuei dagokienez, The Cleveland Orchestrara itzuli zen, Daniel Hardingekin batera Mahlerren Laugarren sinfonia interpretatzeko, Betsy Jolasen Ces belles annéesekin batera, eta Sir George Benjaminen Written on Skin obraren kontzertu erdi-eszenifikatuak eskaini zituen Finnish Radio Symphony Orchestrarekin batera, konpositorearen zuzendaritzapean. Era berean, Stravinskyren Les Noces kantata interpretatu zuen Orchestre de Paris eta San Francisco Symphonyrekin, Esa-Pekka Salonen zuzendari zela, eta Brahmsen Ein deutsches Requiem Houston Symphonyrekin, Juraj Valčuha zuzendari musikalak zuzenduta. Musika barrokoan aintzatetsitako artista da. Toronto Symphony Orchestrarekin eta Dame Jane Gloverrekin jardun zuen Haendelen Mesíasen, eta Bachen San Juanen Pasioan Seattle Symphonyrekin, Nicholas McGeganen zuzendaritzapean.

Lauren Snoufferren profil kontzertistikoak emaitza zoragarriak eman ditu munduko zuzendari eta orkestra ospetsuenetako askorekin, hala nola: Franz Welser-Möst eta The Cleveland Orchestra; Rafaël Pichon eta Handel & Haydn Society; Maasaki Suzuki eta San Francisco Symphony; Manfred Honeck eta Pittsburgh Symphony; Jaap van Zweden eta New York Philharmonic; Alan Gilbert eta NDR Elbphilharmonie Orchester; Edo de Waart eta New Zealand Symphony Orchestra; eta Marin Alsop eta Orquestra Sinfônica do Estado de São Paulo.

Nazioarteko eszenatoki nagusietan egindako emanaldiei esker, sopranoa musika garaikideko interprete garrantzitsuenetako bat bihurtu da; Stefan Wirthen Girl with a Pearl Earring obraren paper nagusia interpretatu zuen Opernhaus Zürichen, baita Hans Abrahamsenen The Snow Queen obrakoa ere, Opera National du Rhinen. Bergen Lulu obrako paper nagusia interpretatu du Pedro-Pablo Prudenciok eta Mariame Clémentek zuzendutako Santiagoko Udal Antzokiko ekoizpen berrian, eta Houston Grand Operara itzuli da The Phoenix (Tarik O’Regan konpositore eta John Caird libretistarena) eta The House Without a Christmas Tree (Ricky Ian Gordon eta Royce Vavrekena) obren munduko estreinaldietarako. Sir George Benjaminen Written on Skinekin estu lotuta, Lauren Snoufferrek opera hori interpretatu du konpositorearen zuzendaritzapean Tanglewood Festival of Contemporary Musicen, Théâtre du Capitole de Toulousen eta Opera Philadelphian.

Nazioarteko beste emanaldi askotan ere egon da, besteak beste: Die Zauberflöte (Opernhaus Zürich eta Seattle Opera); La clemenza di Tito eta Orphée et Eurydice (Lyric Opera of Chicago); Rossiniren Le comte Ory (Seattle Opera); Il barbiere di Siviglia (Austin Opera); Siroe de Hasse (Ópera Royal de Versailles; emanaldi gehigarriak Budapesten eta Vienan); Xerxes (Detroit Opera); eta Monteverdiren Orfeo, Nico Muhlyren orkestrazioarekin (Santa Fe Opera, munduko estreinaldia). Aurreko denboraldietan, honako emanaldi hauetan egon zen, besteak beste: Dialogues des Carmélites (Houston Grand Opera, Francesca Zambelloren ekoizpena); Le nozze di Figaro (Harry Bicketek zuzendua, Michael Grandageren ekoizpena); Carousel, Show Boat, The Rape of Lucretia eta L’italiana in Algeri.

Grammy sarietarako proposatu dute. Bere grabazio-katalogoan honako hauek nabarmendu daitezke: Hasseren Siroe eta Haendelen Ottone George Petrourekin (Decca), Gottschalken Requiem for the Living Vladimir Landerekin (Novona Records), Granthamen La canción desesperada Craig Hella Johnsonen zuzendaritzapean (Harmonia Mundi), eta Feldmanen Rothko Chapel Steven Schickekin (ECM). Lauren Snoufferrek Houston Grand Opera Studion ikasi zuen, eta Rice Universityn eta Juilliarden lizentziatu zen.

Elena Schwarz.

Zuzendaria

Partiturak sakon ezagutzen dituelako miretsia, Elena Schwarzek argitasun testurala eta soinuduna ematen dizkio garai guztietako musikari. Konfiantza inspiratzen du eta musikarien onena ateratzen du, izan orkestra sinfonikoak, talde garaikideak edo ekoizpen operistikoak zuzentzen.

Gonbidatu gisa Schwarzek 2024-25ean hartutako konpromisoen artean daude, besteak beste: Vienako Sinfonikoarekin, Bournemouth Symphony Orchestrarekin, Orquestra Sinfônica do Estado de São Paulorekin, Bartzelonako Sinfonikoarekin eta Bilbao Orkestra Sinfonikoarekin debutatzea, bai eta BBC Philharmonic, WDR Sinfonieorchester, San Diego Symphony, Adelaide Symphony, Bremen Philharmoniker eta Orchestre Philharmonique de Liègera itzultzea ere.

Klangforum Wieneko zuzendari egoiliar izendatu zuten 2024an, eta musika berriaren aldeko kartsua da. Hala, talde garaikide espezializatuekin ere lan egiten du, hala nola MusikFabrik, Ensemble Intercontemporain eta Ensemble Modern taldeekin, besteak beste Clara Iannotta, Lisa Streich, Rebecca Saunders, Liza Lim, Nina Senk, Beat Furrer eta Sarah Nemtsoven obrekin.

2014an Trondheim Lehiaketa irabazi zuenetik eta 2018-19an Dudamel Fellow izendatu zutenetik, Schwarzek eskaintza asko ditu Europako, Estatu Batuetako eta Australiako orkestretan zuzendari gonbidatu gisa aritzeko. Bere errepertorioan Beethovenen eta Mahlerren sinfoniak eta Xostakovitxen eta Stravinskiren obrak daude, besteak beste, eta orkestra asko zuzendu ditu, hala nola: Philharmonia, Royal Philharmonic, The Hallé, Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, Los Angeles Philharmonic, Norwegian Radio Orchestra, Lucerne Symphony Orchestra eta Gulbenkian Orkestra. Berriki, Netherlands Radio Philharmonic Orchestrarekin debutatu du Concertgebouwen Zaterdag Matinee serie entzutetsuan.

Adam Maorren The Sleeping Thousand zuzendu zuen Aix-en-Provenceko jaialdian 2019an, eta debut operistiko horren arrakastaren ondoren, aurreko denboraldian Schwarzek Dutch National Operan zuzendutako Saariahoren Innocence obraren interpretazioek kritika oso onak jaso zituzten, eta berehala birgonbidatzea ekarri zuten. Honako obra hauek ere zuzendu ditu: Katya Kabanova (Lyongo Opera), Hansel & Gretel (Norwegian Opera), Rusalka (Niceko Opera) eta Dora (Staatsoper Stuttgart).

Gurasoak Suitzakoak eta Australiakoak ditu. Genevako Kontserbatorioan eta Conservatorio della Svizzera Italianan ikasi zuen, eta, ondoren, Peter Eötvös eta Matthias Pintscherrekin ikasten jarraitu zuen, eta Bernard Haitink eta Neeme Järviren eskola magistralak jaso zituen.